Сучасныя рэформы ў адукацыі былі абмеркаваны 19 чэрвеня на чарговым навукова-метадалагічным семінары «Актуальныя праблемы навукі, адукацыі і культуры». На ім выступілі загадчык кафедры праектавання адукацыйных сістэм РІВШ Анатоль МАКАРАЎ і дацэнт біялагічнага факультэта БДУ Дзмітрый Сандакоў.
Кампетэнтасны падыход
Праблемы стандартызацыі вышэйшай адукацыі Беларусі былі падрабязна разгледжаны ў дакладзе прафесара Анатоля Макарава. Ён нагадаў, што з 2013–2014 года ва ўніверсітэтах нашай краіны пачаў рэалізоўваецца адукацыйны стандарт вышэйшай адукацыі трэцяга пакаленння, што, як і другі, улічвае апроч глабальных тэндэнцый і рэгіянальны вопыт стварэння еўрапейскага асяроддзя вышэйшай адукацыі (балонскія рэформы).
З найлепшых еўрапейскіх адукацыйных практык беларускія стандарты запазычылі кампетэнтнасны падыход у навучанні. У беларускіх адукацыйных стандартах вылучаны тры групы сучасных кампетэнцый: акадэмічныя, сацыяльна-асобасныя і прафесійныя. Сёння акцэнт робіцца на самастойнае засваенне студэнтам ведаў і фарміраванне ў яго навыкаў вырашэння сацыяльных і прафесійных праблем. Акрамя гэтага маецца на ўвазе развіццё асобасных якасцяў выпускніка, які здольны генераваць новыя ідэі, працаваць у камандзе, узаемадзейнічаць у сацыяльным асяроддзі, вучыцца на працягу ўсяго жыцця, вытрымліваць крытыку і г. д.
Акадэмічная рэвалюцыя
Глабальныя тэндэнцыі накладваюць асаблівы адбітак на рэфармаванне і мадэрнізацыю нацыянальных сістэм вышэйшай адукацыі. Па словах прафесара Макарава, зараз універсітэтам прыходзіцца актыўна рэагаваць на такую комплексную праблему, як «акадэмічная рэвалюцыя». Яшчэ на другой Сусветнай канферэнцыі па вышэйшай адукацыі (Парыж, 2009 г.) было заўважана, што сярод тэндэнцый, якія вызначаюць «акадэмічную рэвалюцыю», на першы план выступае масіфікацыя вышэйшай адукацыі. На канферэнцыі прыводзілася, што працэнт моладзі ў трацічнай (вышэйшай) адукацыі ўзрос з 19 % у 2000 г. да 26 % у 2007 г.
Анатоль Васільевіч гаворыць пра выбуховы характар масавасці вышэйшай адукацыі як за мяжой, так і ў Беларусі. Гэта праяўляецца не толькі ў хуткім росце колькасці студэнтаў у трацічнай адукацыі, але і ў павелічэнні разнастайных дыверсіфікаваных формаў, відаў і тэрмінаў у атрыманні вышэйшай адукацыі. Калі ў 2005/2006 навуч. г. вышэйшай адукацыяй было ахоплена 47,9 % беларускай моладзі, то ў 2012/2013 навуч. г. – ужо 72,8 %. У 2013/2014 навуч. г. у ВНУ Беларусі навучалася 395,3 тысячы студэнтаў (418 студэнтаў на 10 тысяч жыхароў). Беларусь дзякуючы гэтым паказчыкам зраўнялася з Іспаніяй і перавысіла паказчыкі Францыі, Венгрыі і Італіі. На думку Анатоля Васільевіча, такая масіфікацыя вядзе да рэзкага зніжэння якасці падрыхтоўкі студэнтаў. І ў выніку, да падзення прэстыжнасці, статусу вышэйшай адукацыі, у тым ліку па традыцыйна важных для дзяржавы спецыяльнасцях.
Ступеньчатая падрыхтоўка
Сярод іншых глабальных і еўрапейскіх тэндэнцый рэфармавання і мадэрнізацыі сістэм вышэйшай адукацыі, якія ўплываюць на адукацыйны працэс у Беларусі, прафесар назваў ступеньчатасць вышэйшай адукацыі ў адказ на масіфікацыю. Эха Балонскага працэсу ў нашай краіне на сёння адлюстравана ў беларускай мадэлі ступеньчатай падрыхтоўкі выпускнікоў ВНУ: спецыялітэт з дыферэнцыяваным тэрмінам падрыхтоўкі (4; 4,5; 5 гадоў) + магістратура (1–2 гады). Як расказаў Анатоль Васільевіч, зараз падчас унясення карэкціровак у дзейны Кодэкс аб адукацыі Рэспублікі Беларусь разглядаецца варыянт ператварэння спецыялітэта ў бакалаўрыят з тэрмінамі падрыхтоўкі 4; 4,5; 5 гадоў. Чакаецца, што гэта будзе сугучна з класіфікацыямі вышэйшай адкацыі ў краінах Балонскага працэсу.
Інавацыйная мадэль
У апошнія два дзесяцігоддзі ў дакументах ЮНЕСКА і Балонскага працэсу пазначана праблема парадыгмы студэнтацэнтрызму. Яе сутнасць у тым, што ў цэнтры навучальнага працэсу апынаецца студэнт з яго здольнасцямі да самастойнага здабывання і асэнсавання ведаў, выбарам сваіх асобасна-адукацыйных траекторый, фарміраваннем практыка-арыентаваных навыкаў. Выкладчык жа ў гэтым выпадку выступае ў ролі настаўніка, кансультанта, памочніка студэнта.
У дакладзе Макарава была закранута і праблема масавага ўкаранення інавацыйных адукацыйных сістэм і тэхналогій у навучальны працэс.
Ва ўстановах вышэйшай адукацыі Беларусі паступова рэалізуецца інавацыйная адукацыйная мегасістэма, або мадэль. Яна ўключае ў сябе такі «лінейны шэраг», як адукацыйныя стандарты новага пакалення па канкрэтных спецыяльнасцях, навучальныя праграмы новага пакалення тыпу «навігатар», мадэль кіраванай самастойнай работы студэнтаў, сістэму дыягностыкі кампетэнцый студэнта-выпускніка.
Напрыканцы загадчык кафедры праектавання адукацыйных сістэм РІВШ спрагназаваў і некаторыя вектары мадэрнізацыі вышэйшай адукацыі ў Беларусі на пяць гадоў. На яго думку, у нашай краіне не за гарамі той час, калі з’явяцца гнуткія «рамачныя» стандарты, прыкладныя навучальныя планы і праграмы, крэдытна-модульная пабудова навучальных планаў замест цыклавай пабудовы, дыверсіфікаваныя адукацыйныя праграмы, фонды ацэначных сродкаў, узмоцніцца студэнтацэнтрызм.
Ганна ЛАГУН
