Мець дома бытавы фільтр ачысткі пітной вады стала не толькі неабходным, але і модным атрыбутам, своеасаблівым «гаджэтам» амаль кожнай сям’і і, не толькі ў горадзе, але і ў вёсцы. На маё пытанне, чаму ён карыстаецца фільтрам, сусед па дачы, які бярэ ваду для піцця, гатавання ежы і іншых бытавых патрэб з уласнай, з любоўю добраўпарадкаванай, студні, адказаў: «Ну, як жа, усе фільтруюць, а мы што, горшыя?» І дадаў: «Мне сын нядаўна прывёз у падарунак вельмі дарагі фільтр, фільтруе ваду незвычайнай ступені чысціні». Яшчэ вялікім стымулам да куплі фільтра з’яўляецца маленькае дзіця. Бо клопат пра здароўе дзяцей — наш галоўны бацькоўскі абавязак.
Большасць ужо не задумваецца над пытаннем, карыстацца або не карыстацца фільтрам для пітной вады. Задумваюцца над іншым: якім фільтрам варта карыстацца – гарлачом або стацыянарным фільтрам, айчынным або імпартным… Урэшце можна купіць устаноўку са страшнай назвай «зваротны осмас»? Гэтая тэхналогія была вядомая ўжо некалькі дзясяткаў гадоў таму, але толькі ў 1962 годзе ўрад ЗША пачаў выкарыстанне асматычнай вады для ваеннай прамысловасці. З таго часу з’явіліся тысячы фірмаў, якія выкарыстоўваюць ачышчаную такім спосабам ваду. (Вось яны, перш за ўсё яны, стварылі ажыятаж!) На Блізкім Усходзе гэтая тэхналогія выкарыстоўваецца для падрыхтоўкі прэснай вады ў пустынях, дзе вялікай праблемай з’яўляецца забруджванне прыродных крыніц чыстай вады.
Сам загаловак артыкула кажа пра тое, што яго задача заключаецца ў тым, каб у некаторай ступені даследаваць наяўную інфармацыю пра фільтры ў рамках вядомай пары «карысць — шкода». Атрымаць адказ на пытанне, якая карысць ад выкарыстання фільтраў, якія наступствы працяглага ўжывання вады, якая прайшла дэмінералізацыю або апрацоўку метадамі дыстыляцыі, дэіанізацыі, зваротнага осмасу, нанафільтрацыі і інш.
У бібліятэках і ў інтэрнэце сапраўды знайшлося дастаткова крыніц інфармацыі для таго, каб у нас склалася меркаванне пра фільтры. Улічваючы тое, што не ў кожнага хапае часу і цярпення на вывучэнне важнай для здароўя праблемы, мы вырашылі атрыманымі ведамі падзяліцца з вамі.
Разгледзім аргументы прыхільнікаў і праціўнікаў выкарыстання пітной вады, апрацаванай у бытавых фільтрах. Для пачатку пра карысць.
Фільтры выдаляюць або значна зніжаюць колькасць асобных кампанентаў (мінеральных і арганічных), прысутных у вадзе, якіх там быць не павінна ці іх канцэнтрацыя павінна быць зніжана да бяспечных велічынь (жалеза, нітраты, калянасць, солі цяжкіх металаў і г. д.) .
Ужыванне чыстай вады лекары рэкамендуюць для захавання здароўя і жыццёвай энергіі. Памякчаная вада ідэальна падыходзіць людзям, якія маюць высокі крывяны ціск і якім лекары рэкамендуюць дыеты з малым утрыманнем соляў. У прыватнасці, сістэма зваротнага осмасу цалкам выдаляе з вады солі калянасці, што спрыяльна адбіваецца на стане здароўя чалавека. Не сакрэт, што з гадамі ныркі, суставы і сасуды назапашваюць у сабе солі кальцыю, што прыносіць чалавеку хваравітыя адчуванні і пакуты.
Мембраны выдаляюць з вады ўсе мікраарганізмы, у тым ліку і хваробатворныя. Адбываецца гэта дзякуючы таму, што пары ў мембране значна меншых памераў, чым бактэрыі і вірусы.
Сістэмы зваротнага осмасу выдаляюць з вады практычна ўсё. Выкарыстанне такой вады дазваляе перадаць праўдзівы густ і пах халодных напояў, кавы, гарбаты, перапрацаваных гародніны і садавіны, розных страў і напояў, яна не змяшчае старонніх прымешак і пахаў. Мяса і бабовыя хутчэй разварваюцца, кава і гарбата набываюць насычаны смак. Гэтая вада не дае асадку і шумавіння ў чайніках і кававарках, дзякуючы чаму ваша тэхніка праслужыць значна даўжэй.
Апрацаваная вада часта выкарыстоўваецца ў харчовай прамысловасці. Напрыклад, тыя ж фруктовыя сокі ў пакетах разбаўляюцца з канцэнтрату. Яна ж ужываецца для падрыхтоўкі нармалізаванага малака і малакапрадуктаў, прыгатаваных з парашковага малака, пры вытворчасці піва, ахаладжальных напояў, лікёра-гарэлачных вырабаў, бутыляванай пітной вады і шмат чаго іншага.
Хлараваная і забруджаная вада з’яўляецца прычынай скурных захворванняў. Чыстая вада захоўвае натуральную абарону скуры і мінімізуе неабходнасць выкарыстання розных крэмаў.
А цяпер пра шкоду.
Магчымыя наступствы спажывання вады, беднай на мінеральныя рэчывы, дзеляцца на наступныя катэгорыі:
— Недастатковае паступленне (адсутнасць) кальцыя і магнію, іншых макра- і мікраэлементаў;
— Прамое ўздзеянне на слізістую абалонку кішачніка, метабалізм і гамеастаз мінеральных рэчываў і іншыя функцыі арганізма;
— Страты кальцыя, магнію і іншых элементаў у працэсе прыгатавання ежы;
— Магчымы рост паступлення ў арганізм таксічных металаў, за кошт больш інтэнсіўнага вылучэння металаў з матэрыялаў кантактуюць з вадой і нізкімі ахоўнымі ўласцівасцямі вады, беднай на кальцый і магній.
Магній і, магчыма, кальцый — два элементы, якія паступаюць у арганізм чалавека з вады ў істотных колькасцях (пры ўмове спажывання калянай вады). Грунтуючыся на даступных дадзеных, даследчыкі рэкамендавалі наступныя канцэнтрацыі кальцыя, магнію і велічыню калянасці пітной вады:
— Для магнію: мінімум 10 мг/л, аптымальнае ўтрыманне 20-30 мг/л;
— Для кальцыю: мінімум 20 мг/л, аптымальнае ўтрыманне каля 50 (40-80) мг/л;
— Агульная калянасць вады, сумарнае ўтрыманне соляў кальцыю і магнію – 2-4 ммоль/л. Верхняя мяжа аптымальнага інтэрвалу калянасці была вызначана зыходзячы з таго, што пры ўжыванні вады калянасцю звыш 5 ммоль/л узнікае рызыка ўтварэння камянёў у жоўцевым пузыры, нырках, мачавым пузыры, а таксама артрозаў і артрапатыі ў насельніцтва. Дадзенае заключэнне СААЗ зроблена на аснове шматлікіх эпідэміялагічных даследаванняў за перыяд большы за 50 гадоў. Эксперты прызналі, што існуе сувязь паміж узрослай колькасцю сардэчна-сасудзiстых захворванняў з наступным смяротным зыходам і спажываннем мяккай вады. Пры параўнанні мяккай вады з калянай і багатай на магній, заканамернасць прасочваецца вельмі выразна. Пастаяннае ўжыванне слабамінералізаванай вады можа выклікаць апісаныя вышэй змены, аднак сімптомы могуць не праяўляцца, а могуць праявіцца і праз шмат гадоў. Часам наступствы дэфіцыту рэчываў прыкметныя толькі праз гады, але сардэчна-сасудзістая сістэма, якой не хапае кальцыю і магнію, рэагуе значна хутчэй. У 2000-2002 гадах у вадаправодзе Чэхіі і Славакіі сталі выкарыстоўваць метад зваротнага осмасу. За некалькі месяцаў было адзначана шмат прэтэнзій, выкліканых вострым недахопам магнію. Скардзіліся людзі на стомленасць, слабасць, цягліцавыя сутаргі, хваробы сэрца.
Гэта ж пацвярджаюць таксама даследаванні, праведзеныя ў свой час ва Усць-Ілімскім рэгіёне Расіі. Аб’ектам даследаванняў сталі 7658 дарослых людзей, 562 дзіцяці і 1582 цяжарныя жанчыны і іх нованароджаныя дзеці; вывучаліся захворванне і фізічнае развіццё. Усе гэтыя людзі былі падзеленыя на 2 групы, якія пражывалі ў 2 раёнах, дзе вада мае розную мінералізацыю. Культура харчавання, якасць паветра, сацыяльныя ўмовы і час пражывання ў дадзеным рэгіёне ў жыхароў двух раёнаў былі аднолькавымі. Жыхары раёна з больш нізкай мінералізацыяй вады часцей пакутавалі ад валляка, гіпертэнзіі, ішэмічнай хваробы сэрца, язвы страўніка і дванаццаціперснай кішкі, хранічнага гастрыту, халецыстыту і нефрыту. Дзеці павольней развіваліся і пакутавалі на некаторыя адхіленні ў росце, цяжарныя жанчыны — на ацёкі і анемію, нованароджаныя часцей хварэлі.
Нягледзячы на тое, што пітная вада, за рэдкім выключэннем, не з’яўляецца значнай крыніцай важных элементаў, змест яе па некаторых прычынах вельмі важны. Сучасныя тэхналогіі гатавання прадуктаў харчавання не дазваляюць большасці людзей атрымліваць дастатковую колькасць мінералаў і мікраэлементаў. У выпадку вострага дэфіцыту якога-небудзь элемента нават адносна малая колькасць яго ў вадзе можа сыграць значную ахоўную ролю. Рэчывы ў вадзе раствораны і знаходзяцца ў выглядзе іонаў, што дазваляе ім значна лягчэй адсарбавацца ў арганізме чалавека, чым з прадуктаў харчавання, дзе яны звязаны ў розныя злучэнні. Стала вядома, што ў працэсе гатавання ежы на зваротнаасматычнай, дэмінералізаванай, вадзе з прадуктаў (гародніна, мяса, трава) губляюцца важныя элементы. Страты кальцыю і магнію могуць дасягаць 60 %, іншых мікраэлементаў — нават больш (медзь-66 %, марганец – 70%, кобальт – 86%). Наадварот, падчас падрыхтоўкі ежы на мінералізаванай вадзе, страты мінералаў прыкметна ніжэйшыя, а ўтрыманне кальцыю ў гатовай страве можа нават падвысіцца.
Да такой нагоды. Па дадзеных Міністэрства аховы здароўя ў Беларусі, сардэчна-сасудзістыя паталогіі сталі прычынай больш чым 52 % усіх смерцяў. Пры гэтым колькасць людзей, у якіх гэтыя захворванні выяўлены, з кожным годам расце.
— 709,5 чалавек на 100 тысяч насельніцтва Беларусі паміраюць ад хвароб сістэмы кровазвароту;
— 498,8 чалавек на 100 тысяч насельніцтва — ад хранічнай ішэмічнай хваробы сэрца;
— 16,1 чалавек на 100 тысяч насельніцтва — ад вострага інфаркту міякарда.
Асноўныя фактары рызыкі сардэчных захворванняў:
1 Курэнне — 54,2 %.
2 Злоўжыванне алкаголем — 43,1 %.
3 Артэрыяльная гіпертэнзія — 42,4 %.
4 Павышаны ўзровень халестэрыну — 15,7 %.
5 Атлусценне — 13,5 %.
6 Цукровы дыябет — 9,1 %.
Цяжка сказаць, якое месца сярод фактараў рызыкі займае выкарыстанне дэмінералізаванай вады, але тое, што сярод іх ён ёсць, адмаўляць нельга.
Апошнія даследаванні паказалі, што спажыванне мяккай вады, беднай на кальцый, можа прывесці да павышанай рызыкі пераломаў, заўчасных родаў і зніжанай вазе нованароджаных дзяцей. Акрамя ўзрастання рызыкі раптоўнай смяротнасці, з ужываннем вады, беднай на магній, звязаныя выпадкі позняга таксікозу цяжарных (т. зв. прээклампсія).
Магчымы рост паступлення ў арганізм таксічных металаў, за кошт больш інтэнсіўнага вылучэння металаў з матэрыялаў кантактуюць з вадой і нізкімі ахоўнымі ўласцівасцямі вады, беднай на кальцый і магній. Кальцый і ў меншай ступені магній у вадзе і прадуктах харчавання з’яўляюцца ахоўнымі фактарамі, якія нівеліруюць уздзеянне таксічных элементаў. Яны могуць прадухіліць абсорбцыю некаторых таксічных элементаў (свінец, кадмій) з кішачніка ў кроў як шляхам прамой рэакцыі звязвання таксінаў у нерастваральныя комплексы, так і за кошт канкурэнцыі пры ўсмоктванні.
У 1993-1994 гг. у ЗША было зарэгістравана 8 выпадкаў хімічных атручванняў зваротнаасматычнай вадой, сярод іх — 3 выпадкі атручвання немаўлятаў свінцом. Аналіз крыві гэтых дзяцей паказаў утрыманне свінцу 15 мкг/100 мл, 37 мкг/100 мл і 42 мкг/100 мл пры тым, што 10 мкг/100 мл — ужо небяспечны ўзровень. Ва ўсіх трох выпадках свінец трапіў у ваду ад спаеных свінцом швоў назапашвальных бакаў.
Дэмінералізаваная вада вельмі агрэсіўная, яе неабходна нейтралізаваць; у адваротным выпадку падача яе ў размеркавальную сістэму, праходжанне праз трубы і назапашвальныя бакі немагчымая. Агрэсіўная вада разбурае трубы і вымывае з іх металы і іншыя матэрыялы. Дыстыляваная вада мае «бедныя» смакавыя характарыстыкі, можа быць непрыемнай на смак, аднак з цягам часу спажывец да гэтага прывыкае. Такая вада дрэнна спаталяе смагу. Можа выклікаць паталагічныя змены эпітэліяльных клетак у кішачніку, магчыма з-за асматычнага шоку, змены ў сакраторнай функцыі (павышаная сэкрэцыя і кіслотнасць страўнікавага соку) і змены цягліцавага тонусу страўніка. На сёння даказана, што спажыванне вады, атрыманай метадам зваротнага осмасу, аказвае негатыўны ўплыў на механізмы гамеастазу, абмен мінеральных рэчываў і вады ў арганізме: узмацняецца вылучэнне вадкасці (дыўрэз). Гэта звязана з вымываннем унутры- і пазаклеткавых іонаў з біялагічных вадкасцяў, іх адмоўным балансам. Акрамя таго, змяняецца агульнае ўтрыманне вады ў арганізме і функцыянальная актыўнасць некаторых гармонаў, цесна звязаных з рэгуляцыяй воднага абмену.
Такім чынам, мы коратка, амаль не ўдаючыся ў падрабязнасці, разгледзелі найбольш распаўсюджаныя «за» і «супраць». Калі пакласці прыведзеныя вышэй прыклады на супрацьлеглыя шалі, то станавіцца відавочна, што пераважае.
Купляючы сістэмы фільтрацыі, цікаўцеся ў прадаўца, якія паказчыкі вады павінны быць на ўваходзе і што забяспечвае фільтр на выхадзе. Праверце сцвярджэнні прадаўца ў любой акрэдытаванай лабараторыі, зрабіўшы аналіз вады. Параўнайце вынікі з рэкамендацыямі Сусветнай арганізацыі аховы здароўя, бо вы купляеце ці прадаяце частку свайго здароўя.
У любым выпадку, перад выбарам таго ці іншага рашэння для водазабеспячэння пажадана параіцца з вопытнымі спецыялістамі.
У продажы маюцца фільтры як для агульнай ачысткі вады, так і тыя, у якіх акцэнт пастаўлены на выдаленне асобных кампанентаў, прысутных у вадзе (жалеза, нітраты, калянасць, солі цяжкіх металаў і г. д.), аднак вытворцы звычайна не паказваюць, вада якой якасці (якое ўтрыманне мінеральных элементаў) будзе на выхадзе пасля іх фільтраў.
Для больш падрабязнага азнаямлення з тым, што вытворца піша ў суправаджальных дакументах, якiя прыкладаюцца да рэалізуемых у рознічным гандлі фільтрах, метадычна і паслядоўна была наведана значная колькасць магазінаў бытавой тэхнікі, якія рэалізуюць бытавыя фільтры ачысткі (падрыхтоўкі) пітной вады. Не прыводжу тут назвы марак фільтраў і іх вытворцаў, каб не ствараць рэкламы з аднаго боку і антырэкламы — з іншага. Ні ў водным выпадку не было выяўлена інфармацыі пра мінеральны склад вады, атрыманай на выхадзе. Праўда, у апошні час з’явіліся паведамленні пра паступленне ў гандлёвую сетку фільтраў з наступным мінералізацыйным эфектам. Мабыць, яны будуць мець нейкую будучыню. Час пакажа.
Хацелася б звярнуць увагу на гэту важную акалічнасць карыстальнікаў і вытворцаў. Калі па выніках лабараторнага даследавання вада, якая спажываецца вамі ўвесь час, па хімічных, бактэрыялагічных, арганалептычных паказчыках адпавядае патрабаванням нормаў, то падумайце, з улікам сказанага, ці патрэбны вам фільтр. Для вытворцаў павінна стаць абавязковым патрабаванне аб наяўнасці ў суправаджальнай інструкцыі інфармацыі пра якасць атрыманай вады і, перш за ўсё, утрыманне мікраэлементаў. Так што не кідайцеся ў крайнасці: вада, вызваленая ад усіх мінералаў, не менш шкодная, чым вада з перавышэннем іх канцэнтрацыі. Памятайце, чым вы рызыкуеце, калі зробіце няправільны выбар.
Леанід МЯЛЕШКА
урач-валеолаг
