БДУ – гэта наша вялікая сям’я. Тут усе выконваюць сваю працу, кожны знаходзіцца на сваім месцы. Тут няма другарадных персанажаў, бо ўсе мы ўкладваем у агульную справу часцінку сябе. Няхай гэта будзе рэктар, выкладчык ці супрацоўнік буфета. Таму мы хочам распавесці пра людзей, якія працуюць у нашым Універсітэце. Гэты праект уяўляе сабой сумленную і шчырую гутарку з тымі, хто прайшоў вялікі прафесійны шлях, хто прысвяціў працы вялікую частку свайго жыцця, для каго праца ў БДУ – сапраўднае свята. Мы імкнёмся да таго, каб студэнты адчувалі гонар за свой універсітэт і за тых, хто ў ім працуе. Бо ў большасці выпадкаў гэта выдатныя і творчыя людзі. Праект стартуе гутаркай з чалавекам, каму не па чутках ведае, што значыць быць тварам БДУ: прарэктар па навуковай працы Алег ІВАШКЕВІЧ
Добры дзень, Алег Анатолевіч. З Днём нараджэння БДУ Вас! Дазвольце задаць некалькі пытанняў.
Добры дзень, дзякуй. І Вас са святочнай падзеяй. З задавальненнем адкажу на пытанні.
Што значыць быць прарэктарам Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта? Як Вы прыйшлі да гэтага, як прынялі дадзенае рашэнне?
Быць прарэктарам па навуковай рабоце вядучай ВНУ краіны – гэта вялікі гонар і велізарная адказнасць. У значнай меры прарэктар па навуковай рабоце адказвае за рэйтынг універсітэта ў сусветнай навукова-адукацыйнай прасторы, узровень навуковых даследаванняў, стратэгію іх развіцця і павінен падаваць асабісты прыклад навукоўцам у іх стаўленні да навуковай працы. Да прыходу на пасаду прарэктара па навуковай працы я 13 гадоў быў дырэктарам НДІ фізіка-хімічных праблем БДУ, дзе адбыўся як навуковец, стаў акадэмікам НАН Беларусі. У 2009 годзе прыняў прапанову рэктара, вельмі паважанага і вядомага ў Беларусі і ў свеце навуковага і блізкага мне па духу чалавека перайсці на працу ў рэктарат.
Вы самі не з Беларусі. Ці цягне Вас на малую радзіму, ці часта Вы там бываеце?
Я нарадзіўся ў г. Белая Царква (Кіеўская вобл. Украіна) у сям’і вайскоўца. У 1957 г., калі мне яшчэ не споўнілася і трох гадоў, бацьку перавялі служыць у г. Навагрудак Гродзенскай вобласці БССР. З тых часоў усё маё жыццё звязана з Беларуссю. Бацька праслужыў у лідскай дывізіі Ракетных войскаў стратэгічнага прызначэння СССР, адна з частак якой дыслакавалася ў Навагрудку, да выхаду ў запас, а маці працавала настаўніцай замежных моў у СШ № 2 г. Навагрудка, а затым на працягу шматлікіх гадоў завучам у Навагрудскім гандлёва-эканамічным тэхнікуме. Я вырас, атрымаў адукацыю і ўсё неабходнае для рэалізацыі сваіх магчымасцяў у нашай выдатнай краіне. Таму я лічу сваёй радзімай Беларусь.
Вы нарадзіліся ў невялікім горадзе, а ў сталіцу пераехалі на вучобу. Як Вы думаеце, горад стварае ці паглынае чалавека?
Я думаю, што ўсё залежыць ад чалавека. Мой жыццёвы досвед кажа пра тое, што ў вялікім горадзе не вельмі камфортна сябе адчуваюць інфантыльныя маладыя людзі, большую частка якіх, як гэта ні парадаксальна, складаюць як раз тыя, хто вырас у вялікім горадзе.
Распавядзіце пра сваю зону камфорту. Дзе Ваш “рай на зямлі”?
Мне камфортна там, дзе я магу займацца справай. Я не ўмею адпачываць, лежучы на канапе і пераключаючы каналы ў тэлевізары. Для мяне найлепшы адпачынак – гэта змена дзейнасці, якая прыводзіць да атрымання пэўнага пазітыўнага выніку. Апроч прафесійнай працы, я з задавальненнем займаюся тым, што падабаецца большасці звычайных мужчын – рыбалкай, грыбным паляваннем, дачнымі справамі, люблю майстраваць і будаваць патрэбныя рэчы сваімі рукамі. Найбольш камфортна пачуваюся ў сваім доме, размешчаным на беразе ракі Страча каля вёскі Станчыкі на мяжы Мядзелскага і Пастаўскага раёнаў паміж межамі ландшафтнага запаведніка “Блакітныя азёры” і Нацыянальнага парку “Нарачанскі”. У гэтым найпрыгажэйшым месцы мы з сябрамі і іх сем’ямі больш за трыццаць гадоў кожнае лета разбіваем намётавы лагер, і ўрэшце я пабудаваў тут вялікі дом, які жонка называе гасцініцай для сяброў.
Які самы галоўны цуд у вашым жыцці? Ці верыце Вы ў цуды, ці здараліся яны з Вамі?
Галоўны цуд у маім жыцці – нараджэнне ўнучкі Алёнкі. Я нават не мог выказаць здагадку, што з’яўленне ў маім жыцці гэтага выдатнага і прыгожага чалавечка напоўніць яго зусім новым сэнсам і дасць магутны імпульс для таго, каб думаць пра рашэнне праблем нават не заўтрашняга дня, а далёкай будучыні.
З чаго пачынаецца Ваша раніца?
Мая раніца ўжо больш за дваццаць два гады пачынаецца аднолькава правільна і выдатна: у 6.45 мы з сабакам выходзім на шпацыр. Мы з жонкай не можам сабе ўявіць жыццё без ірландскіх сетараў. Цяпер наша жыццё ўпрыгожвае і прыхарошвае 8-гадовая прыгажуня Марфа. Яна адпускае мяне толькі на працу, у астатні час заўсёды побач. Гэта ўзор абсалютнай і бескарыслівай пэўнасці і адданасці. Апошні тыдзень разам з намі жыве яшчэ адзін вельмі разумная, далікатная, маладая і непераборлівая Шэльма. Яна засталася самотнай пасля раптоўнай смерці гаспадара – вартаўніка нашага дачнага ўчастка ў Раўбічах, і з наступам халадоў мы забралі яе з сабой у Мінск. Карыстаючыся выпадкам, я прашу дапамагчы знайсці ёй гаспадароў сярод добрых людзей.
Як праходзіць Ваш працоўны дзень?
Працоўны дзень рэдка праходзіць прадказальна. Даводзіцца вырашаць самыя разнастайныя праблемы, звязаныя дзейнасцю навукова-тэхнічнай і навукова-вытворчай сферы БДУ і краіны ў цэлым, удзельнічаць у пасяджэннях розных органаў дзяржаўнага кіравання, экспертных і дысертацыйных саветаў, выязджаць на прадпрыемствы і ў рэгіянальныя ВНУ. Досыць шмат і руціннай працы на месцы, ад якой, на жаль, нельга адмовіцца. Нудзіцца не даводзіцца.
Што Вы робіце, калі вельмі стаміліся?
Я рэдка стамляюся фізічна. Калі стамляюся эмацыйна, пры магчымасці сустракаюся з сябрамі, калі не атрымліваецца, імкнуся з’ехаць на Блакітныя азёры ці блізкую дачу ў Раўбічах, дзе ўсе адмоўныя эмоцыі лёгка здымаюцца фізічнай працай.
Што прымушае Вас усміхацца?
Люблю добры пазітыўны гумар, паважаю людзей, якія маюць пачуццё гумару, люблю якасныя анекдоты, ведаю ладную іх колькасць. Часта шчыра смяюся, слухаючы ўнучку. Нядаўна, распавядаючы нам з жонкай пра шматдзетных маці пасля нейкага мерапрыемства ў дзіцячым садзе, яна сказала, што ёй шкада гэтых “мнагамацерных” жанчын.
Як праходзілі Вашы студэнцкія гады? Ці былі Вы прыкладным студэнтам?
Мне было вельмі цікавае студэнцкае жыццё. З першага курса я быў старастам групы, з трэцяга па пяты – сакратаром камітэта камсамола факультэта, чатыры разы быў камандзірам будатрадаў, якія будавалі жывёлагадоўчы комплекс у в. Вішнёўка Мінскага раёна (1971), шэраг аб’ектаў спарткомплексу “Раўбічы” (1972), рыбаводчы камбінат на рацэ Пірэнга (Мурманская вобласць, 1974) і тэлерадыёцэнтр у г. Кастамукша на самай мяжы з Фінляндыяй (поўнач Карэліі, 1977). Гэта быў неацэнны досвед, які дапамагаў і дапамагае мне дагэтуль. У нашы студэнцкія гады на хімфаку сфармавалася ўнікальная супольнасць сяброў і аднадумцаў, вельмі цікавых і адораных людзей. Мы разам хадзілі ў паходы па нашай Беларусі і ўсім Савецкім Саюзе – ад Карпат на захадзе да Алтая і Хамар-Дабана на ўсходзе і ад Каўказа на поўдні да Хібін і Паўночнага Урала, спявалі і складалі песні пра студэнцкае жыццё, БДУ, наш хімфак, сяброўства і каханне. Дагэтуль мы цікавыя адзін аднаму, сябруем і сем’ямі, і асабіста, і падтрымліваем адзін аднаго ўсе гады нашага жыцця.
З першага курса я стаў займацца навуковай працай на кафедры неарганічнай хіміі, якую ўзначальваў В. В. Свірыдаў – стваральнік самай буйной у гісторыі БССР і сучаснай Рэспублікі Беларусь навуковай школы ў галіне хімічных навук. Вучыўся я добра, і з чацвёртага курса дэканат (дэканам тады быў Г. А. Браніцкі) дазволіў мне вольнае наведванне заняткаў, і вялікую частку часу я праводзіў у навукова-даследчай лабараторыі і камітэце камсамола хімфака і, сумленна кажучы, не вельмі часта наведваў заняткі па дысцыплінах гуманітарнага блока. Гэта не замінала мне самастойна асвойваць іх у зручнейшы для мяне час і паспяхова здаваць іспыты і залікі па палітэканоміі і іншых дысцыплінах. Праблемы з’явіліся толькі са здачай іспыту па навуковым камунізме – прадмеце, змест якога быў вышэйшы за мае ўяўленні пра рацыянальнае, і калі б не дапамога дэкана (тады былі часы суровага застою), то я мог бы і не скончыць хімфак.
Як змяніўся Ваш родны хімічны факультэт за гэтыя гады? Што змянілася ў БДУ ў цэлым?
Хімічны факультэт – адзін з універсітэтастваральных факультэтаў БДУ. Хімікі БДУ ў наш час з’яўляюцца лідарамі ва ўніверсітэце і ў Рэспубліцы Беларусь і ў галіне фундаментальных даследаванняў, і ў рэалізацыі атрыманых вынікаў у розных галінах эканомікі краіны. Я рад, што ў нейкай ступені датычны да гэтага. Хацеў бы, аднак, адзначыць, што і ў хімфака, і ў НДІ фізіка-хімічных праблем БДУ маюцца праблемы, характэрныя і для іншых факультэтаў і інстытутаў, і для большай часткі ВНУ краіны. Гэта праблема старэння кадраў. На факультэце і ў інстытуце працуюць вельмі паважаныя і высокапрафесійныя загадчыкі кафедраў і лабараторый, аднак сістэмная праца па падрыхтоўцы кадравага рэзерву, на мой погляд, вядзецца не на належным узроўні. Пра гэта трэба сур’ёзна думаць.
Для таго, каб дасягнуць поспеху, трэба…
Трэба быць патрабавальным перш за ўсё да сябе, паважаць і сябе, і навакольных, імкнуцца быць сістэмным у рашэнні любых пытанняў, вырашаць праблемы, якія ўзнікаюць, з улікам інтарэсаў усіх зацікаўленых і, вядома, шмат працаваць.
Што б Вы сказалі сабе маладому, калі б у вас раптам падалася такая неверагодная магчымасць? І што б Вы хацелі пажадаць студэнтам?
З вышыні пражытых гадоў я параіў бы сабе ў маладосці сур’ёзна вывучаць, апроч англійскай, яшчэ нямецкую і французскую мовы. У сталым узросце гэта дало б сур’ёзныя дадатковыя магчымасці і асабіста для мяне, і для навуковага калектыву, якім я кірую, для развіцця міжнароднага супрацоўніцтва і ўмацавання аўтарытэту Беларускага дзяржаўнага ўніверсітэта. Рэкамендую моладзі імкнуцца быць паліглотамі.
БДУ для вас – гэта…
БДУ для мяне – гэта вялікая, вельмі важная і значная частка майго жыцця. Так здарылася, што ўсе члены нашай вялікай сям’і – выпускнікі хімічнага факультэта БДУ. Мая жонка Галіна выкладае хімію ў Юрыдычным каледжы БДУ. Цесць, доктар хімічных навук прафесар Х. М. Александровіч – адзін з галоўных ідэолагаў і распрацоўшчыкаў тэхналогіі флатацыйнага ўзбагачэння калійнай руды, асноўныя элементы якой да цяперашняга часу выкарыстоўваюцца ў ААТ “Беларуськалій”, доўгі час працаваў намеснікам дырэктара Інстытута агульнай і неарганічнай хіміі (ІАНХ) НАН Беларусі. Цешча, Л. Л. Александровіч, усё жыццё прапрацавала настаўнікам хіміі ў школе. Сястра жонкі Н. Х.Сівец – кандыдат хімічных навук, працуе ў ІАНХ. Хімфак скончыў і наш сын Дзмітрый, ён таксама абараніў кандыдацкую дысертацыю і жанаты з выпускніцай хімфака БДУ, у якой ён вёў спецкурс па крысталаграфіі. Цяпер, пасля нараджэння ўнучкі і дэкрэтнага адпачынку, Наталля Івашкевіч скончыла магістратуру і працуе ў ІАНХ.
Белдзяржуніверсітэт даў мне ўсё неабходнае для самарэалізацыі. Я меў шмат магчымасцяў працягнуць кар’еру за мяжой, у тым ліку ў самых прэстыжных універсітэтах свету, але лічу гонарам для сябе працаваць у БДУ, што і раблю з задавальненнем.
Гутарыла
Алёна МАРКОВІЧ
