Гэту песню гурта Bee Gees я слухала, калі амаль прызямлілася ў Кальмар. Я трохі нервавалася, таму што ў Швецыі ўпершыню. У стрэсавай сітуацыі я звычайна размаўляю сама з сабой:
— І што я ведаю пра Швецыю?
— Пэпі Доўгаяпанчоха была створана тут.
— Хутчэй за ўсё цяпер у Кальмары халодна.
— Ага. У мяне цяпер ёсць чатыры швэдры ў чамадане. А што наконт шведаў?
— Ну, яны з поўначы. Значыць, норды, вікінгі. Раблю выснову, з імі будзе цяжка знаходзіць агульную мову…
Але ў рэальнасці ўсё апынулася не такім, як у маім уяўленні. Маім, а менавіта студэнткі чацвёртага курса факультэта журналістыкі БДУ. А адправілася я на практыку ў Кальмар па праекце шведскага Медыяінстытута Fojo.
Восеньска-летняя чахарда і шведскі характар
Першае, што заўважыла, толькі ступіўшы з трапа самалёта: у Кальмары вельмі цёпла. За ўвесь час, што я знаходзілася там, толькі раз ішоў моцны дождж. Таму для швэдраў не засталося шанцаў.
І ўсе шведы апынуліся такія ж цёплыя, як і надвор’е. На другі дзень я вырашыла прагуляцца па горадзе і заблудзілася. Пытала дарогу ў кожнага мінака. Усе імкнуліся дапамагчы мне. Нават тыя, хто не так даўно пераехаў у горад і сам яго яшчэ не ведае.
У Швецыі лічыцца звычайным, калі зусім незнаёмы чалавек скажа табе “прывітанне” і пажадае “выдатнага дня”. А дзень сапраўды становіцца выдатны, калі мінакі табе ўсміхаюцца.
Сам жа горад Кальмар – адносна невялікі, адзін з найстарэйшых гарадоў у Швецыі. Насельніцтва прыкладна такое, як у невялікім беларускім горадзе – каля 64 тысяч чалавек. Размешчаны побач з берагам Балтыйскага мора. Аднак стэрэатып “Балтыйскае мора – халоднае мора” не дакладны. Многія шведы з задавальненнем плаваюць у ім аж да лістапада.
Кажаш “зялёны”, маеш на ўвазе ўтульны
Цікава тое, што можна пачувацца “як дома” і знаходзіцца за сотні кіламетраў ад Беларусі. Падобны эфект у псіхалогіі завуць “каляровы настрой”. І ў Кальмары мой настрой можна было б назваць “зялёным”. Не толькі таму, што прырода – гэта тое, што шведы старанна берагуць і захоўваюць. Гэты колер асацыюецца ў мяне са спакоем і ўтульнасцю.
Я ўдзельнічала ў двухтыднёвай праграме. Вялікую частку яе, а менавіта тыдзень, я правяла, працуючы ў рэдакцыі газеты Östran. І практыка супала з перадвыбарным тыднем у Швецыі.
Выбары – гэта асобная тэма для гутаркі. У перадвыбарны час актывуюцца ўсе віды СМІ. Бо людзі вырашаюць, якая партыя будзе панаваць у парламенце наступныя чатыры гады.
Палова матэрыялаў у Östran была напісана на палітычныя падзеі. Галоўныя рэдактар Ульф Карлсан, які тлумачыў мне працу рэдакцыі, казаў, што неабходна асвятляць падзеі бесстаронне, бо для адмысловых палітычных матэрыялаў існую журналісты-эксперты ў палітыцы. Іх матэрыялы звычайна размяшчаюць на другой, трэцяй і чацвёртай паласе ў выданнях.
“Гутаркі” пра палітыку – гэта 50 адсоткаў ад усіх тэм у СМІ. А выбары–2014 былі ўнікальнымі для шведаў, таму што: па-першае, партыя “шведскіх дэмакратаў”, названая “фашысцкай” з-за няцерпнасці да замежнікаў, сэкс-меншасцяў, стала трэцяй – адной з самых буйных у шведскім парламенце; па-другое, дзейны прэм’ер-міністр Швецыі Фрыдэрык Раенфельт падаў у адстаўку.
У газеце ў тыдзень выбараў усе былі занятыя. Але гэта не замінала журналістам браць мяне з сабой на інтэрв’ю, рэпартажы. А трэба сказаць, нягледзячы на тое, што газета лічыцца “мясцовай”, тэмы артыкулаў выдатна б падышлі і для газет Стакгольма. Напрыклад, у першы ж дзень у рэдакцыі мяне ўзялі з сабой у крэматорый. Там пачала працаваць маладая дзяўчына, што незвычайна для шведаў. Ці як вам артыкул пра дзіцячы сад для шчанюкоў ці знойдзеныя прадметы каменнага веку на месцы будаўніцтва гандлёвага цэнтра?
Кожны са СМІ ў Швецыі мае вызначаны палітычны характар, што залежыць ад партыі, якая дае датацыі выданню. Газету Östran фундуе сацыял-дэмакратычная партыя, суседнюю з ёй (у прамым сэнсе, гэта значыць у адным будынку) у Кальмары “Барометрн” – умерана-кааліцыйная. Ад гэтага, вядома, вар’іруецца напаўненне пэўнымі матэрыяламі ў выданні, але ніхто не забароніць, скажам, лідару хрысціянскіх дэмакратаў напісаць матэрыял у Östran.
І “Барометрн” і “Остран” маюць аднаго ўладальніка, таму шматлікія матэрыялы дублююцца ў абодвух выданнях. У прыватнасці, журналісты пішуць адны і тыя ж матэрыялы для рубрыкі “Спорт”.
Але я не спартыўны журналіст, таму напісала ў газеты свой матэрыял, які выйшаў 15 верасня ў газеце пад загалоўкам “З Мінска да Кальмара шмат тысяч кіламетраў, ці не…”. А пісала я пра розныя асаблівасці ў светапоглядзе беларусаў і шведаў.
Сакрэты? Ніякіх сакрэтаў!
У паўсядзённай працы ў рэдакцыі я адкрыла для сябе і тое, што ўся інфармацыя пра дзяржаўныя і прыватныя арганізацыі знаходзіцца ў адкрытым доступе. Гэта значыць, што журналісты могуць прыйсці і папытаць справаздачу пра тое, колькі палітыкі выдаткавалі грошай на карпаратыўным адпачынку. Даходзіць нават да дзіўных для беларусаў рэчаў. А менавіта: можна паглядзець інфармацыю са зместам: ” мы выдаткоўваем на бульбу для забеспячэння сталовых у школе вось столькі”…
Але і апроч працы яшчэ ёсць вольны час. А гэты час я правяла цікава.
Хочацца прайсці да запаветных славутасцяў, але на шляху прыватная тэрыторыя? Няма праблем! Проста адчыні браму і прайдзі. Ніхто табе не будзе забараняць. Прынамсі, на мяне за такое не крычалі.
З самых цікавых месцаў я, мабыць, назаву музей і замак у Кальмары.
Länsmuseet у Кальмары – гэта васьміпавярховы будынак на прыстані. Музей выдатны тым, што ў ім прадстаўленыя як сталыя, так і часовыя выставы. Мне пашчасціла патрапіць на выставу Kronan. Гэта значыць, у прамым сэнсе слова, патрапіць у марскую экспедыцыю Кронара ў 1676 годзе.
Васковыя скульптуры экіпажа карабля былі як жывыя людзі. Часам, пераходзячы з аднаго калідора ў іншы, можна было сапраўды спалохацца, убачыўшы постаць марака, якая выглядае з “вады” і кліча на дапамогу. Фота, відэа і “памацаць” дазволена! Чым я ўдосталь і займалася. Дарэчы, уваход для мяне, як супрацоўніка рэдакцыі, быў вольным, а вось турыстам даводзілася плаціць за наведванне ад 19 (дзіцячы квіток) да 120 крон. А 1 шведская крона роўная прыкладна 1 472 беларускім рублям. Наогул, кажучы пра кошты, яны, у параўнанні са шматлікімі еўрапейскімі краінамі, не занадта “кусаюцца”.
У звычку ў шведаў нязменна ўваходзіць абед у кавярні з 12.00 да 13.00, што каштуе ад 80 да 200 крон. Купіць адзенне такіх брэндаў, як H&М, Hope – ад 100 крон. Аднак мноства месцаў у Швецыі, у прыватнасці ў Кальмары, адкрытыя для шпацыраў.
Замак у Кальмару – адно з такіх месцаў.
Ён быў пабудаваны яшчэ ў 13 стагоддзі для абароны ад піратаў і заваёўнікаў. Гэта было месца гарнізона караля. У 1884 годзе орган кіравання ў Швецыі – рыксдаг – вылучыў на рэстаўрацыю замка 80 тыс. крон, каласальныя па тых часах грошы. І, хоць з часоў змен прайшло шмат часу, замак выглядае выдатна. Там увесь час штосьці адбываецца. Якраз падчас майго знаходжання ў Кальмары ў самім замку здымаўся гістарычны фільм.
Мясцовыя жыхары звычайна шпацыруюць па наваколлях замка з сабакамі ці займаюцца спортам. Можна ўзлезці па сходах на самы верх, да чатырох вартаўнічых веж. Пасядзець, падумаць пра сваё, убачыць адкрытае Балтыйскае мора – адчуванне невымоўнае.
Выспа вярблюдаў
Пасля тыднёвай працы ў рэдакцыі я з яшчэ адной студэнткай факультэта журналістыкі і нашым куратарам Ларсам выправіліся ў рэдакцыю газет “Остран” і “Барометрн”, якія знаходзяцца на выспу Эланд па самым доўгім у Швецыі Эландскім мосце. Для мяне Эланд паўстаў у выглядзе спакойнага ўтульнага месца, дзе можна сустрэць мясцовага лідара партыі і папросту спытаць, як у яго справы.
Але, насамрэч “краіна ветракоў”, як часта завуць Эланд, другая па велічыні выспа Швецыі. А ўлетку там праходзіць мноства фальклорных фэстаў, рок-канцэртаў. А наплыў наведнікаў дасягае больш як 500 тысяч чалавек.
Людзі на выспе займаюцца галоўным чынам фермерствам. Падарожнічаючы па цікавых месцах на машыне, можна ўбачыць часам незвычайныя нават для Швецыі рэчы. Напрыклад, ёсць на выспе фермер, які займаецца яшчэ і гадоўляй вярблюдаў.
Ларс паказаў яго “ўгоддзі”. Я налічыла штосьці каля 50 вялікіх і маленькіх вярблюдаў.
— Ну і навошта яны патрэбныя, і як прыйшло ў галаву такім заняцца? Хіба гэта прыбыткова? — спытала я.
— Так, гэта прыбыткова. Нават не ведаю, як гэтаму фермеру прыйшло такое ў галаву. Проста аднаго дня ён прывёз парачку аднагорбых, ці драмедараў. З поўсці вярблюда атрымліваюцца выдатныя коўдры, пледы.
Пасляслоўе
За такі невялікі тэрмін – з восьмага па васямнаццатага верасня – я ўбачыла шмат цікавых месцаў, наведала лекцыі ва ўніверсітэце Лінеус; даведалася пра СМІ ў Швецыі, як напісаць навінавыя нататкі і весці інтэрв’ю. Але, галоўнае, змагла адчуць сябе сапраўдным журналістам. А гэта, на мой погляд, найлепшае дасягненне.
Фаіна НАКАНЕЧНАЯ
