«Краса і сіла» – напэўна, так мог бы сказаць Максім Багдановіч, ведай ён, што ў клубе «Фудасін» спасцігаюць баявое мастацтва дзяўчаты. І не проста спасцігаюць, а робяць гэта ўпэўнена і вынікова. У сваім жыцці жанчына вельмі часта выконвае вялікі аб’ём таго, што звычайна не з’яўляецца абавязкам мужчыны з прычыны іх роду заняткаў і становішча ў традыцыйнай сям’і. Таму несумненна, што, каб знайсці час і сілы на рэгулярныя заняткі каратэ, у жанчыны павінна быць велізарнае і моцнае пачуццё да адзінаборства – нешта значна большае, чым проста захапленне або жаданне самарэалізавацца.
-Безумоўна, дзяўчаты валодаюць сакрэтнай «зброяй» – жаночай абаяльнасцю, недаступнай мужчынам (якія задавольваюцца харызмай). Але не варта думаць, што яны адны могуць дасягнуць хоць чагосьці ў сферы ўсходніх адзінаборстваў. Як і любая іншая сур’ёзная справа, заняткі каратэ – гэта бясконцы шэраг перамог над сабой, сваімі страхамі і абмежаваннямі. Вікторыя Крывашэева, студэнтка 2 курса механіка-матэматычнага факультэта і гераіня нашага інтэрв’ю – чалавек, які ўжо дасягнуў значных вынікаў у каратэ, і, безумоўна, яшчэ шмат чаго на гэтай ніве дасягне.
-Вікторыя, скажыце, якім быў Ваш шлях да заняткаў каратэ? Чаму спыніліся менавіта на адзінаборствах?
-Да каратэ быў разнастайны спартыўны вопыт. Сям’я ў мяне даволі спартыўная: мама займалася лёгкай атлетыкай, тата – ці то рукапашным боем, ці то барацьбой, бабуля таксама спартсменка. Таму з вельмі ранняга ўзросту мяне адпраўлялі на розныя секцыі. У басейн хадзіла – але не ў якасці заняткаў спортам, а проста каб навучыцца плаваць. Потым былі заняткі танцамі. Прыкладна адначасова з танцамі была лёгкая атлетыка. Туды не столькі «пайшла», колькі «забралі» – хутка бегала крос, трэнер паглядзеў і вырашыў узяць мяне да сябе. Я нават у спаборніцтвах удзельнічала.
-Якімі танцамі Вы займаліся?
-Змешанымі. І сучаснымі, і народнымі. Танцамі я займалася вельмі доўга. Але ў выніку спынілася на каратэ.
-Як успрынялі сябры і бацькі Ваша рашэнне?
-Сябры паставіліся добра. Бацькі таксама – хоць першапачаткова мама была трохі ў шоку: дзяўчынка займаецца танцамі, а потым рэзка паўстае выбар – і яна выбірае каратэ. Пасля змірылася. У той час у нас у сям’і каратэ займаўся брат. Я пайшла да яго на трэніроўку паглядзець – і ў выніку прыйшла дадому і сказала: “Мама, я застаюся. Я таксама хачу займацца». Мне не забаранялі, сказалі: «Хочаш – хадзі». Мне здаецца, гэта вельмі мудра – не стаяць на шляху ў дзіцяці, калі ён робіць выбар на карысць любімага спорту.
-Апішыце сцісла свой вопыт у каратэ.
-Увогуле, я займаюся каратэ 8 гадоў, але час сур’ёзных заняткаў я б абмежавала пяццю гадамі. Выступаю і ў ката, і ў кумітэ – больш у ката. Хоць першапачаткова было наадварот – значна больш увагі надавала якраз кумітэ.
-У сувязі з чым адбыўся пераход?
-Проста захацелася. Было жаданне паспрабаваць і тое, і тое. Пачынала я займацца ў мазырскім клубе «Чэмпіён», потым, калі прыехала вучыцца ў Мінск, перайшла ў «Фудасін». Тут мне вельмі падабаецца. Ведаю, што нават былыя студэнты, ужо скончыўшы БДУ, вяртаюцца ў клуб для працягу заняткаў.
-Ці дапамагаюць Вам мінулыя заняткі танцамі?
-Не. Калі займалася адначасова і танцамі, і каратэ, у танцах ламалася тэхніка. Гэта значыць, па сутнасці, заняткі нават перашкаджалі адно аднаму. Тады была яшчэ адна праблема – недахоп часу, і трэба было выбіраць. Каратэ падабалася больш.
-Гэта цікава. Упэўнены, многія, наглядзеўшыся фільмаў, мяркуюць наадварот: ёсць вядомая фраза пра тое, што «ў кіно не б’юцца, а танчаць». Выходзіць, каратэ і танцы – гэта прынцыпова розныя рэчы?
-На мой погляд, так, розныя. І гэта натуральна: у танцах так ці іначай усё плаўна. У каратэ куды важнейшыя рэзкасць і дакладнасць.
-«Сярэднестатыстычны» каратыст сёння – гэта баец або спартсмен? Асабіста ў Вас развівалі спартыўныя або байцоўскія якасці?
-Хутчэй спартыўныя.
-Ці даводзілася карыстацца навыкамі дзесьці па-за залай?
-Так, пару разоў было – у школе. Не спосаб вырашыць сітуацыю, проста абарона ад агрэсіі. Больш, на шчасце, не даводзілася. Звычайна такая рэакцыя: «О, ты каратыстка, усё, ніякіх пытанняў да цябе няма».
-Вельмі правільная рэакцыя.
-Хаця не ўсе адразу вераць: маленькая я.
—Да першага накдаўна не вераць, так?
-Так. Потым даводзіцца верыць. (смяецца)
-Наколькі наогул важныя ў Вашым спорце фізічныя дадзеныя чалавека, яго камплекцыя?
-Ну, па-першае, існуе такое паняцце, як вагавыя катэгорыі. А па-другое, у кожнага свае моцныя і слабыя бакі, свае «фішкі». Камплекцыя ўплывае больш на выбар тэхнікі і тактыкі, а не на поспех у цэлым. Трэба ведаць, якія ў цябе ёсць плюсы і мінусы, і выкарыстоўваць свае фішкі, а не фішкі, прыдатныя суперніку.
-Як Вы ацэньваеце ўзровень сваёй паспяховасці ў спаборніцкай дзейнасці?
-На мой погляд, многае атрымліваецца, але не ўсё і не заўсёды. Можа, хваляванне адбіваецца. Трэба больш трэніравацца. Хаця, на самой справе, калі ўвесь час выступаеш на спаборніцтвах, заўсёды пераследуе думка, што дзесьці ты не датрэніравалася, дзе-небудзь што-небудзь не паспела дапрацаваць. Са спаборніцтваў вельмі хочацца дабіцца значных вынікаў на SankerCup.
-Чаму менавіта там?
-Правілы аднолькавыя на ўсіх спаборніцтвах. Але Sanker Cup – гэта даволі высокая планка. І ў плане судзейства, і ў плане колькасці супернікаў і ўзроўню іх падрыхтоўкі. Я была на міжнародных спаборніцтвах – ездзіла ў Талін, напрыклад, але мне здаецца, што Sanker Cup нават больш сур’ёзны, чым тыя спаборніцтвы. Я ўдзельнічала ў Sanker Cup у гэтым годзе, і мне ўдалося ўзяць бронзу ў раздзеле ката. Было шмат спартсменаў з самых розных краін – Ізраіль, Украіна, Расія, Латвія, Балгарыя… Вельмі хацелася б у будучыні ўзяць першае месца. «Міжнароднай дружбы» са спартсменамі ў мяне пакуль не склалася, мела зносіны толькі з беларусамі. Але, думаю, усё прыйдзе з часам.
-Наколькі важна для Вас атрыманне спартыўных разрадаў і паясоў?
-Я б сказала так: атрыманне найвышэйшага пояса – гэта для мяне не самамэта. А вось кандыдата ў майстры спорту атрымаць вельмі хацелася б. Зараз у мяне першы разрад.
-Ці гатовыя кожны год пацвярджаць «кандыдата»?
-Так, гатовая. Не палохае ніколькі.
-Вы згадалі пра судзейства. Наколькі я ведаю, нядаўна Вы самі паспрабавалі сябе ў ролі суддзі – на праведзеным 13 снежня Кубку Фунакошы. Раскажыце пра гэта.
-Перш за ўсё, гэта быў мой першы вопыт удзелу ў спаборніцтвах у якасці суддзі. Больш за тое, навіна пра тое, што я буду судзіць, была для мяне невялікім сюрпрызам ад трэнера. Мне здаецца, гэта яго спроба прапанаваць мне яшчэ адзін шлях развіцця, даць магчымасць паглядзець на спаборніцтвы не толькі вачыма спартсмена. Судзіла я ката і кумітэ ў катэгорыях да 14 гадоў. Засталася маса пазітыўных уражанняў, вельмі хачу паўтарыць вопыт.
-Скажыце, як гэта наогул – судзіць?
-Не скажу, каб хвалявалася болей, чым перад выступленняміна татамі. Судзіць – гэта цікавая, але разам з тым і вельмі адказная праца. Важна ўсё: і вопыт, і ўважлівасць, і ўменне знайсці кампраміс з калегамі ў сітуацыях, калі патрабуецца абмеркаванне. Дарэчы, суддзі – гэта менавіта калегі, а не канкурэнты. Кожны, безумоўна, у сітуацыі спрэчкі выказвае сваё меркаванне. Але існуюць правілы спаборніцтваў, у якіх выразна прапісана, як трэба ацэньваць усё, пачынаючы ад тэхнічнага боку і заканчваючы, напрыклад, такімі рэчамі, як адпаведны знешні выгляд ці правільнае выкананне рытуалу. Суб’ектыўны фактар, як мне здаецца, выключаны.
-Якія патрабаванні прад’яўляюцца да суддзі перад спаборніцтвамі?
Перад кожным спаборніцтвам суддзі збіраюцца на спецыяльны судзейскі семінар. Нават калі суддзя мае велізарны досвед, ён усё роўна абавязаны наведаць яго. Вельмі строгія патрабаванні і да знешняга выгляду, і да дысцыпліны. Бо памылка суддзі можа быць не менш значная, чым памылка спартсмена, і таму сабранасць – галоўнае ў такой працы.
-Хацелася б яшчэ даведацца пра Вашую дзейнасць як спартсменкі. Гэтае пытанне я задаваў шматлікім Вашым калегам-мужчынам перад мінулым Кубкам Фунакошы. Як вы пераадольваеце хваляванне перад спаборніцтвамі? Засяроджваецеся на поспеху або спрабуеце абстрагавацца?
-Хутчэй спрабую абстрагавацца ад усяго. Няма думак накшталт «вось цяпер, у гэтую секунду, мне трэба заняць першае месца». Спрабую проста максімумальна выкласціся. Не ведаю, ці ўкладваецца гэта ў вядомыя паняцці «працаваць на вынік» або «працаваць на сябе». Ёсць жа ў адзінаборствах стылі ўнутраныя і знешнія. Каратэ – гэта хутчэй «знешні» від адзінаборстваў, і цяжка сказаць, дзе ў ім межы самаразвіцця, за якімі пачынаецца «праца на кантакт».
-Вы казалі, што спецыялізуецеся на ката. Ці выступалі Вы ў камандным ката? У чым яго сутнасць?
-Так, выступала. Але вопыту пакуль няшмат. Першая спроба была год таму. Каманднае ката – гэта тры спартсмены, якія выконваюць адны і тыя ж элементы. Складанасць у тым, што элементы павінны быць выкананы імгненне ў імгненне, дакладна і сінхронна – усімі трыма каратыстамі адначасова. Але не толькі гэта важна: калі выступаеш сам, то ведаеш, што за сваю памылку адказны толькі перад сабой; а ў камандным ката адказнасці больш: праз тваю памылку прайграе ўся каманда. Пры гэтым ты не можаш глядзець на таварышаў па камандзе, ты павінен адчуваць іх. Дасягаецца гэта пачуццё выключна доўгімі трэніроўкамі. Каманднае выступленне – гэта больш хвалявання, але і больш узаемнай падтрымкі.
-Акрамя заняткаў каратэ, Вы таксама навучаецеся на механіка-матэматычным факультэце. Скажыце, як складваюцца ўзаемаадносіны паміж вучобай і трэніроўкай?
-Скажу шчыра, што сумяшчаць асабіста для мяне вельмі і вельмі складана –проста ад недахопу часу. Часам прыходзіш дадому толькі а 9 або 10 гадзіне вечара. Але, на шчасце, трэніроўкі ў мяне пачынаюцца ў асноўным адразу пасля пар ва ўніверсітэце. Фізічная праца пасля разумовай, вядома, адцягвае і дае адпачыць. Вымотвае, але па-свойму. Негатыву, нават калі нейкі назапасіўся за час пар, не застаецца зусім. Прыходзіш на трэніроўку – забываеш пра ўсе свае праблемы, абстрагуешся ад іх. Яны, вядома, нікуды не сыходзяць, але твой голас пачынае гучаць як бы гучней за астатнія галасы, і ты разумееш, што можаш справіцца з усім. А пакуль ёсць толькі трэніроўка – і ўсё. Тое самае датычыцца спаборніцтваў. Калі ты на татамі, нічога вакол проста не існуе. Татамі – гэта асаблівы свет, у якім адчуваеш сябе па-асабліваму.
-Што можаце сказаць пра Вашага трэнера?
-Ён вельмі добры і з добрым пачуццём гумару. Падабаецца стыль яго выкладання, практычна індывідуальны падыход пры працы з вялікай групай і тое, што калі сапраўды неабходна, то заўсёды можна знайсці ў яго падтрымку. Ён умее прымусіць працаваць, але ў той жа час ніколі не дасць, напрыклад, перанапружыцца пасля хваробы.
-А як праходзіць Ваш трэніравальны працэс па-за татамі?
-Складана сказаць адназначна. Калі займаешся каратэ сур’ёзна, гэта перастае быць хобі, гэта становіцца ладам жыцця. Не скажу, што я прытрымліваюся пэўнага рэжыму. Бывае, часам бегаю, часам арганізую сабе сілавую трэніроўку. Па жаданні. Але дакладна скажу адно: калі трэніровак доўга няма ці проста на календары «доўгія выхадныя», адчуваеш гэты недахоп вельмі выразна. Вельмі хочацца ісці і рабіць што-небудзь – і ты ідзеш і робіш.
-Зразумела, што заняткі спортам уплываюць на характар. Скажыце, заняткі каратэ ўмацоўваюць характар, ці хутчэй змяняюць яго?
-Не ведаю. У каго як, напэўна. Але калі чалавек, напрыклад, баіцца людзей, то пасля трэніровак ён больш у сабе не замыкаецца. Хоць у мяне ніколі не было такой праблемы.
-Што б Вы пажадалі хлопцам і дзяўчатам, якія пачынаюць займацца або хочуць гэта зрабіць?
-Перш за ўсё – не прагульваць трэніроўкі. Больш зацятасці. Не здавацца. Так, бываюць моманты – у кожнага спартсмена – калі нічога не атрымліваецца, калі апускаюцца рукі. Але менавіта тады і трэба сябе прымусіць рухацца далей. Нават банальна сказаць сабе: «Калі я адпрацую элемент сто разоў – ён будзе атрымлівацца лепш». Кропля дзяўбе камень не імгненнай сілай, а частым падзеннем. А без падзенняў няма і ўзлётаў. Настойлівасці пачаткоўцам, цярпення, рэгулярных трэніровак і ўдзелу ў спаборніцтвах – усяго таго, што я сабе і сама жадаю.
Па-японску нельга сказаць «жанчына-самурай», паколькі само слова «самурай» (якое прыкладна можна перавесці як «той, які служыць вышэйшай асобе») адносіцца толькі да мужчын. Тое ж самае тычыцца слова «бусі» («воін») — ужыць яго ў якасці дадатку да слова «жанчына» будзе семантычнай памылкай. Тым не менш культура Японіі ведае жанчын-ваяўніц. Па-японску яны называюцца она-бугэйся (она – жанчына, бугэйся – чалавек баявых мастацтваў). Акрамя таго, жанчыны з самурайскага саслоўя маглі называцца букэ-но-она («жанчына з класа бусі») – назва ўжывалася для ўказання на паходжанне і, натуральна, атрыманы належны мінімум баявых ведаў.
Сяргей МАЕЎСКІ
