З развіццём сучасных тэхналогій усё больш набірае звароты новая форма адыктыўных паводзін – гаджэтаманія ці гаджэт-адыкцыя.
Адыктыўныя паводзіны – гэта дэструктыўныя паводзіны, якія выяўляюцца ў імкненні да сыходу ад рэальнасці з дапамогай адмысловай змены свайго псіхічнага стану. Найбольш распаўсюджаныя формы адыктыўных паводзін – гэта алкагалізм, наркаманія, змены харчовых паводзін, такія як пераяданне ці адмова ад ежы, не так здаўна распаўсюджаная эпідэмія гульняманіі і найбольш актуальная на сёння – гаджэтаманія. У любым выпадку ядром падобных парушэнняў з’яўляецца выбар на карысць вызначанай мадэлі паводзін. У выпадку гаджэт-адыкцыі змена псіхічнага стану дасягаецца шляхам пастаяннага набыцця і выкарыстання ўсё навейшых прылад.
Элементы гаджэтаманіі прысутнічаюць у жыцці кожнага сучаснага чалавека. Большасць з нас штодня карыстаюцца мабільнымі тэлефонамі, наўтбукамі і іншымі разнастайнымі гаджэтамі.
Адпаведна, прывыкшы да вызначанай прылады, мы адчуваем пэўны дыскамфорт пры яго адсутнасці. Для многіх сучасных людзей гаджэты не з’яўляюцца нейкім навамодным аксэсуарам, а выконваюць важныя функцыі незаменнага памочніка: спрыяюць пісьменнаму размеркаванню часу, палягчаюць атрыманне інфармацыі, складаючыся з функцыі некалькіх прылад, эканомяць бюджэт і здымаюць неабходнасць набыцця шэрагу партатыўных прылад. У любым выпадку заўсёды маецца рацыянальнае тлумачэнне для набыцця гаджэта, а яго выбар вызначае практычная каштоўнасць.
Апантанасць гаджэтамі выяўляецца ў непераадольным імкненні да набыцця новай прылады без усякіх разумных тлумачэнняў і спалучаецца з нежаданнем кантраляваць фінансавыя выдаткі на куплю і эксплуатацыю. Набываючы чарговы гаджэт, чалавек адчувае эйфарыю, паступова развіваецца залежнасць, гаджэтаман усё больш надае часу чарговай “цаццы”, паступова аддаляючыся ад блізкіх, часта фарміруецца эмацыйная прыхільнасць да неадушаўлёных прадметаў.
У далейшым новыя прылады пачынаюць надакучаць у карацейшыя тэрміны, а адсутнасць магчымасці набываць навейшыя гаджэты выклікае раздражняльнасць, знешнеабвінаваўчыя рэакцыі, часам гняўлівасць, усё больш псуюцца адносіны з навакольнымі, пагаршаецца самаадчуванне, магчымае парушэнне сну, развіваецца адчуванне пустэчы, дамінуе дэпрэсіўны фон настрою, аж да суіцыдальных думак.
Паступова залежнасць прыгнятае волю і спрыяе разрыву сацыяльных кантактаў, кіруе жыццём чалавека, а набыццё гаджэтаў становіцца галоўнай мэтай і стылем жыцця.
Найбольшы распаўсюд гаджэтаманія набыла сярод маладых людзей, якія самастойна яшчэ не зарабляюць, але досыць залежныя ад асяроддзя. Слаба падкаваныя з тэхнічнага боку, яны схільныя залішне давяраць рэкламе, такім чынам спрабуючы набыць уяўны сацыяльны прэстыж. У кампаніі дастаткова аднаго гаджэтамана для таго, каб “зарадзіць” астатніх.
Не застрахаваны ад дадзенай залежнасці і асобы больша сталага ўзросту, якія самастойна зарабляюць на жыццё і хутчэй за ўсё ўжо маюць уласныя сем’і.
Развіццё парушэння можа ісці рознымі шляхамі, але растрата сямейнага бюджэту на найноўшыя прылады, без усякіх на гэта падстаў, і паступовая ізаляцыя, бо засваенне новага гаджэта патрабуе немалую колькасць часу, як правіла, завяршае сямейныя адносіны. Замежныя выданні мільгацяць падобнымі гісторыямі, на жаль, з сумным вынікам.
Пры выяўленні падобных сімптомаў неабходна як мага хутчэй звярнуцца да псіхатэрапеўта. Не варта чакаць, што празмернае захапленне пройдзе само. Варта памятаць, што пры звароце на ранніх этапах лячэнне будзе больш эфектыўным.
Для прафілактыкі развіцця гаджэтаманіі можна выкарыстоўваць наступныя прыёмы:
Па-першае, варта адсочваць свае адчуванні і рэакцыі на навінку. Варта вызначыць, для якіх мэт яна вам неабходная, большасць гаджэтаманаў не змогуць даць адказ на гэта пытанне, прынамсі, лагічна.
Па-другое, вам неабходна, да прыкладу, на лісце паперы распісаць вашы патрабаванні і чаканні ад тэхнічнай прылады. Праверце адпаведнасць заяўленых патрабаванняў з абранай прыладай.
Наступным этапам варта пашукаць падобныя характарыстыкі сярод іншых падобных прылад, магчыма, вы знойдзеце больш даступны па кошце варыянт. Параўноўваючы мадэлі, чытаючы водгукі, вынікі краш-тэстаў. Вы адтэрмінуеце куплю, станеце больш тэхнічна падкаванымі, зможаце адэкватна ацаніць слушнасць набыцця, бо зусім не заўсёды заяўленыя ў рэкламе характарыстыкі адпавядаюць рэчаіснасці.
Робячы выбар на карысць пэўнай тэхнічнай прылады, разлічвайце, што набыццём вы будзеце карыстацца нейкі час, але ніяк не да выхаду больш новага варыянту. Сучасныя тэхналогіі развіваюцца досыць хутка, і, як правіла, новае пакаленне тэхнічных прылад з’яўляецца ў продажы раз у год, зыходзячы з гэтага варта вызначаць часавыя рамкі на карыстанне гаджэтам – мінімум адзін год.
Ну а калі абраны гаджэт цалкам сябе апраўдаў, купляючы яго крыху пазней, вы будзеце мець магчымасць атрымліваць асалоду ад набыцця па прымальным кошце.
Е. А. Кузняцова-Прымак, псіхолаг
