>15 чэрвеня сышоў з жыцця выдатны беларускі вучоны і арганізатар навукі, начальнік Цэнтра фізікі часціц і высокіх энергій НДІ ядзерных праблем БДУ, доктар фіз.-мат. навук Мікалай Шумейка. Блізкія калегі і сябры, якія прапрацавалі з ім не адзін дзясятак гадоў, цёпла ўспамінаюць Мікалая Максімавіча:
Мікалай Максімавіч быў надзвычай патрабавальны да сабе і навакольным. Быў заўсёды накіраваны на атрыманне максімальна-магчымага выніку і ствараў найбольш спрыяльныя ўмовы для сваіх супрацоўнікаў для атрымання такога выніку, кідаў усё дробнае і марнае, што магло перашкодзіць канструктыўнай работы. Пры гэтым заўсёды быў гранічна шчыры і бескампрамісны (аб’ектыўны) у ацэнках. Мікалай Максімавіч быў шырокаадукаваным чалавекам: любіў музыку, выдатна разбіраўся ў жывапісе, бліскуча арыентаваўся ў літаратуры. Ведаў на памяць практычна ўсе Руба Амара Хайяма. Быў выдатным спартсменам: выдатна плаваў і бегаў на лыжах. Пры гэтым валодаў тонкім пачуццём гумару.
А. Э. Шалыт-Марголін,
загадчык лабараторыі НДУ «Нацыянальны навукова-вучэбны цэнтр фізікі часціц і высокіх энергій» БДУ
Прыёмка прадстаўнікамі калабарацыі CMS модуляў кантавога адроннага каларыметра на заводзе МЗОР, Мінск
З Мікалаем Максімавічам я пазнаёміўся ў самым пачатку 70-х, паступіўшы на фізфак БДУ. Спачатку ў гуртку юных фізікаў, куды нязменны вядучы Я. А. Ушакоў запрасіў яго распавесці малодшым курсам пра апошнія дасягненні і перспектывы фізікі элементарных часціц. Праз некалькі гадоў ён вёў у нашай групы спецкурс, потым кіраваў маёй курсавой і дыпломнай працамі…
Што мяне заўсёды дзівіла ў гэтым чалавеку. Шмат чаго. Напрыклад, аднойчы рэзка змяніўшы свой выбар, ператварыўшыся з лірыка ў фізіка, ён знайшоў свой шлях і паслядоўна і няўхільна імкнуўся да найвышэйшых дасягненняў. Ён ніколі не здаваўся перад цяжкасцямі, выявіўшы магчымасці ці ўзніклую перашкоду, не марнаваў часу на бескарысныя эмоцыі ці пустыя перажыванні. Усвядоміўшы і сфармуляваўшы праблему, неадкладна, літаральна неадкладна (“не заўтра з раніцы”, а адразу зараз, “ну і што, што да канца працоўнага дня дзесяць хвілін, якраз хопіць азначыць план / напісаць / патэлефанаваць…”) пачынаў яе вырашаць.
У нашу эпоху вузкіх спецыялістаў ён заўсёды імкнуўся захоўваць максімальна шырокі погляд на свет і на фізіку. У фізіцы ён знайшоў для гэтага шлях, абраўшы кірунак на стыку тэорыі і эксперыменту і настаўнікі С. М. Біленькага. Адбыўшыся як тэарэтык (метад Бардзіна-Шумейкі вядомы досыць шырока і высока ацэньваецца спецыялістамі), ён усё жыццё імкнуўся ўдзельнічаць ці, прынамсі – што паробіш, “нельга ахапіць неабсяжнае” – быць у курсе вынікаў самых апошніх, самых важных эксперыментаў, падтрымліваць і развіваць кантакты з калегамі-эксперыментатарамі. З тымі, з кім сустрэўся падчас вучобы і пачала працы ў Дубне, і з тымі, з кім пазнаёміўся пазней: падчас працы, у паездках, на канферэнцыях.
А яшчэ Мікалай Максімавіч заўсёды быў і заставаўся патрыётам Беларусі.
1991 год. Распад СССР і спадарожныя яму працэсы дэградацыі ў шматлікіх галінах, у тым ліку і ў навуцы, у тым ліку фундаментальнай навуцы, заўсёды і ўсюды, прынамсі, з часоў першай прамысловай рэвалюцыі, калі не з эпохі Адраджэння, якая залежыць ад дзяржаўнага фінансавання. І прафесар Шумейка стварае інстытут, мэта якога – выкананне і каардынацыя ў рамках Рэспублікі Беларусь прац у галіне фізікі высокіх энергій, умацаванне і развіццё міжнародных сувязяў з вядучымі навуковымі цэнтрамі, універсітэтамі і лабараторыямі. І ўмацоўвае гэтыя сувязі. Першым чынам са сваім улюбёным АІЯД. А яшчэ стварае новыя сувязі з найбуйнейшымі інстытутамі DESY і CERN. А яшчэ ўдзельнічае ў стварэнні ініцыятыўнага ядра, уваходзіць сам і далучае сваіх вучняў і супрацоўнікаў да ўдзелу ў падрыхтоўцы новага перспектыўнага эксперыменту CMS на Вялікім адронным калайдары, што толькі будуецца. А яшчэ арганізуе падпісанне дамовы паміж CERN і Саветам Міністраў Беларусі, якая адкрывае магчымасці такога ўдзелу для навукоўцаў і выкладчыкаў іншых інстытутаў і ўніверсітэтаў нашай краіны. А яшчэ некалькі міжнародных нарад для рэалізацыі гэтых магчымасцяў і рэальна далучэння і ўдзелу навукоўцаў і інжынераў розных інстытутаў нашай краіны ў эксперыментах CMS і ATLAS. А праз некалькі гадоў гэта дамова адкрые магчымасці яшчэ і для некаторых прадпрыемстваў атрымаць замовы для вытворчасці кампанент для новых эксперыментальных установак. Ну і, нарэшце, прафесар М. М.Шумейка стварае каманду, якая адрадзіла ў канцы 90-х традыцыю правядзення міжнародных гомельскіх школ па фізіцы высокіх энергій, што ўзыходзіць да акадэміка Фёдарава.
У выніку гэтай дзейнасці нашы навукоўцы і інжынеры атрымалі магчымасць унесці свой, прызнаны навуковай супольнасцю, унёсак у два найбуйнейшыя сучасныя міжнародныя эксперыменты ATLAS і CMS на ВАК і права на аўтарства зробленых на іх адкрыццяў, у тым ліку самага важнага адкрыцця пачатку XXI стагоддзя – адкрыцця базона Хігса; удзельнічаць у падрыхтоўцы і праектаванні новых будучых эксперыментаў.
У свой апошні працоўны дзень прафесар Шумейка адправіў па электроннай пошце слайды першай лекцыі з цыкла лекцый па квантавай тэорыі поля, які яго запрасілі прачытаць студэнтам МІФІ і які ён рыхтаваў некалькі месяцаў. Першая лекцыя павінна была адбыцца праз некалькі дзён. Па скайпе… Не паспеў. Шкада…
У. А. Масолаў,
старшы навуковы супрацоўнік НДУ «Нацыянальны навукова-вучэбны цэнтр фізікі часціц і высокіх энергій» БДУ
Візіт дэлегацыі РБ у АІЯД
