Сёння мы пагаворым пра комплекс мер, якія павінны прымацца загадзя, улічвацца пры магчымых кантактах з халодным паветрам, у выпадку працяглых шпацыраў, а таксама ў паўсядзённым жыцці для прадухілення абмаражэння. Абмаражэнні ўзнікаюць часцей за ўсё ад няведання і залішняй упэўненасці ў тым, што тэмпература (холад, мароз) навакольнага асяроддзя не можа прычыніць значнай шкоды арганізму. Прапануем некалькі парад для прадухілення абмаражэння. Яны старыя як жыццё, але шматлікія пра гэтыя простыя праўды, на жаль забываюць, але ж яны істотна ўплываюць на стан арганізма і яго абароненасць ад кліматычных катаклізмаў, у дадзеным выпадку гэта холад, мароз, складаныя пагодныя ўмовы (дождж, мокры снег, завея), дазваляюць захаваць здароўе, а часам і жыццё.
Некалькі слоў пра адзенне. Ні для каго не сакрэт, што адзенне абараняе наша цела ад неспрыяльнага ўплыву навакольнага асяроддзя, таму менавіта адзенню варта надаць належную ўвагу для таго, каб прадухіліць пераахаладжэнні і абмаражэнні. Перш за ўсё адзенне павінна быць цёплым. Носіце вольную адзежу – гэта спрыяе нармальнай цыркуляцыі крыві. Апранайцеся як “капуста” – пры гэтым паміж пластамі адзежы заўсёды ёсць праслойкі паветра, якія выдатна ўтрымліваюць цяпло. Важна, каб яна не абмяжоўвала рухі, была лёгкай і воданепранікальнай, бо намоклая адзежа абмаражэння павялічвае рызыку абмаражэння. Яна хутка губляе свае цеплаізаляцыйныя ўласцівасці, таму па магчымасці імкніцеся прасушыць яе. Не выходзьце на мароз без рукавіц, шапкі і шаліка. Найлепшы варыянт – рукавіцы з вільгаценепрымальнай і непрадзімальнай тканіны з мехам усярэдзіне. Пальчаткі ж з натуральных матэрыялаў хоць і зручныя, але ад марозу не ратуюць. Шчокі і падбародак можна абараніць шалікам. У легкадумнае халоднае надвор’е перад выхадам на вуліцу адкрытыя ўчасткі цела намажце адмысловым крэмам. Не насіце на марозе металічных (у тым ліку залатых, сярэбраных) упрыгожванняў – пярсцёнкаў, завушніц і г. д. Па-першае, метал астывае значна хутчэй за цела да нізкіх тэмператур, з прычыны чаго магчыма “прыліпанне” да скуры з болевымі адчуваннямі і халадовымі траўмамі. Па-другое, пярсцёнкі на пальцах абцяжарваюць цыркуляцыю крыві. Наогул, на марозе імкніцеся пазбягаць кантакту голай скуры з металам.
Апранайце абутак па памеры. Не варта насіць цесны абутак. Гэта не толькі нязручна і дадае праблем ніжнім канечнасцям, але і прыводзіць да сціскання сасудаў, што павялічвае верагоднасць абмаражэння. Ногі больш за ўсё паддаюцца ўздзеянню нізкіх тэмператур, бо ўвесь час знаходзяцца ў пастаянным кантакце з паверхняй зямлі. Абутак, вялікі па памеры, прыводзіць да трэння, што павялічвае ўразлівасць. Пры працяглых пераходах ногі могуць ацякаць, так што абутак па памеры таксама можа прычыніць нязручнасці. У выпадку працяглых шпацыраў рэгулярна сціскайце і расціскайце пальцы на нагах, гэта дазволіць палепшыць прыток крыві і прадухіліць абмаражэнне. Важна, каб абутак, як і адзежа, быў сухі. Адмысловую ўвагу надаваць абутку неабходна тым, у каго часта пацеюць ногі. У боты трэба пакласці цёплыя вусцілкі, а замест баваўняных шкарпэтак надзець ваўняныя – яны ўбіраюць вільгаць, пакідаючы ногі сухімі.
Для таго, каб прадухіліць абмаражэнне, варта ў рацыён уключыць каларыйную і гарачую ежу. Халодная ежа нашмат горш засвойваецца і патрабуе дадатковай энергіі для пераварвання і сагравання ў арганізме. Калі ж вам у экстрэмальных умовах даводзіцца здавольвацца халоднай пайкай, імкніцеся старанна перажоўваць ежу, пры гэтым саграваючы яе ў поласці рота. Імкніцеся больш піць, калі ёсць магчымасць – гарачыя напоі. Вада паляпшае кровазварот, тым самым павялічваючы забеспячэнне цяплом усяго арганізма. Не піце спіртных напояў – алкагольнае ап’яненне (зрэшты, як і любое іншае) насамрэч выклікае вялікую страту цяпла, у той жа час выклікаючы ілюзію цяпла. Дадатковым фактарам з’яўляецца немагчымасць сканцэнтраваць увагу на прыкметах абмаражэння.
Не паліце на марозе – курэнне памяншае перыферыйную цыркуляцыю крыві, і такім чынам робіць канечнасці больш уразлівымі.
Карыстайцеся дапамогай сябра – сачыце за тварам сябра, асабліва за вушамі, носам і шчокамі, за любымі прыкметнымі зменамі ў колеры, а ён ці яна будуць сачыць за вашымі.
Не дазваляйце абмарожанаму месцу зноў змерзнуць – гэта выкліча мацнейшыя пашкоджанні скуры.
Не здымайце на марозе абутак з абмарожаных канечнасцяў – яны распухнуць і вы не зможаце зноў апрануць абутак. Неабходна як мага хутчэй дайсці да цёплага памяшкання. Калі змерзлі рукі – паспрабуйце адагрэць іх пад пахамі.
Вярнуўшыся дахаты пасля працяглага шпацыру па марозе, абавязкова пераканайцеся ў адсутнасці абмаражэнняў канечнасцяў, спіны, вушэй, носа і г.д. Пушчанае на самацёк абмаражэнне можа прывесці да гангрэны і наступнай страты канечнасці.
Як толькі на шпацыры вы адчулі пераахаладжэнне ці замярзанне канечнасцяў, неабходна як мага хутчэй зайсці ў любое цёплае месца – краму, кавярню, пад’езд – для сагравання і агляду патэнцыйна ўразлівых для абмаражэння месцаў.
Калі ў вас заглухла машына ўдалечыні ад населенага пункта ці ў незнаёмай для вас мясцовасці, лепш заставацца ў машыне, выклікаць дапамогу па тэлефоне ці чакаць, пакуль па дарозе пройдзе іншы аўтамабіль.
Хавайцеся ад ветру – верагоднасць абмаражэння на ветры значна вышэйшая.
Не мачыце скуру – вада праводзіць цяпло значна лепш за паветра. Не выходзьце на мароз з вільготнымі валасамі пасля душу. Мокрую адзежу і абутак (напрыклад, чалавек зваліўся ў ваду) неабходна зняць, выцерці ваду, пры магчымасці апрануць у сухую і як мага хутчэй даставіць чалавека ў цяпло. У лесе неабходна распаліць вогнішча, распрануцца і высушыць адзежу, на працягу гэтага часу энергічна робячы фізічныя практыкаванні і грэючыся ля агню.
Бывае карысна на працяглы шпацыр на марозе захапіць з сабой пару зменных шкарпэтак, рукавіц і тэрмас з гарачым чаем. Перад выхадам на мароз трэба паесці – вам можа спатрэбіцца энергія.
Варта ўлічваць, што ў дзяцей цепларэгуляцыя арганізма яшчэ не цалкам наладжана, а ў пажылых людзей і пры некаторых хваробах гэта функцыя бывае парушана. Гэтыя катэгорыі больш схільныя пераахаладжэнню і абмаражэнням, і гэта варта ўлічваць пры планаванні шпацыру. Адпускаючы дзіця шпацыраваць у мароз на вуліцы, памятайце, што яму пажадана кожныя 15–20 хвілін вяртацца ў цяпло і сагравацца.
Дзеянні пры аказанні першай медыцынскай дапамогі адрозніваюцца ў залежнасці ад ступені абмаражэння, наяўнасці агульнага астуджэння арганізма, узросту і спадарожных захворванняў.
Першая дапамога складаецца ў спыненні астуджэння, саграванні канечнасці, аднаўленні кровазвароту ў пашкоджаных холадам тканках і папярэджанні развіцця інфекцыі. Першае, што трэба зрабіць пры прыкметах абмаражэння – даставіць пацярпелага ў найбліжэйшае цёплае памяшканне, зняць прамерзлы абутак, шкарпэткі, пальчаткі. Адначасова з правядзеннем мерапрыемстваў першай дапамогі неабходна тэрмінова выклікаць урача, хуткую дапамогу для аказання медычнай дапамогі.
Пры абмаражэнні I ступені астуджаныя ўчасткі варта сагрэць да пачырванення цёплымі рукамі, лёгкім масажам, расціраннямі ваўнянай тканінай, дыханнем, а затым накласці ватна-марлевую павязку.
Пры абмаражэнні II-IV ступені хуткае саграванне, масаж ці расціранне рабіць не варта. Накладзіце на пашкоджаную паверхню цеплаізаляцыйную павязку (пласт марлі, тоўсты пласт ваты, ізноў пласт марлі, а зверху цырату ці прагумаваную тканіну). Пашкоджаныя канечнасці фіксуюць з дапамогай падручных сродкаў (дошчачка, кавалак фанеры, шчыльны кардон), накладваючы і прыбінтоўваючы іх па-над павязкай. У якасці цеплаізаляцыйнага матэрыялу можна выкарыстоўваць ватоўкі, фуфайкі, ваўняную тканіну і інш.
Пацярпелым даюць гарачае пітво, гарачую ежу, невялікую колькасць алкаголю, па таблетцы аспірыну, анальгіну, па 2 таблеткі ношпы і папаверыну.
Не рэкамендуецца расціраць хворых снегам, бо крывяносныя сасуды кісцей і ступняў вельмі далікатныя, і таму магчыма іх пашкоджанне, а ўзніклыя мікраранкі на скуры спрыяюць занясенню інфекцыі. Нельга выкарыстоўваць хуткае адаграванне абмарожаных канечнасцяў ля вогнішча, бескантрольна ўжываць грэлку і таму падобныя крыніцы цяпла, паколькі гэта пагаршае цячэнне абмаражэння. Непрымальны і неэфектыўны варыянт першай дапамогі – уціранне алею, тлушчу, расціранне спіртам тканак пры глыбокім абмаражэнні.
Пры агульным астуджэнні лёгкай ступені досыць эфектыўным метадам з’яўляецца саграванне пацярпелага ў цёплай ванне пры пачатковай тэмпературы вады 24oС, якую павялічваюць да звычайнай тэмпературы цела.
Пры сярэдняй і цяжкай ступені агульнага астуджэння з парушэннем дыхання і кровазвароту пацярпелага неабходна як мага хутчэй даставіць у бальніцу.
Вось асноўныя моманты, якія варта памятаць, адпраўляючыся на свежае паветра ў халодную пару года.
Леанід Сямёнавіч МЯЛЕШКО, урач-валеолаг установы аховы здароўя “Гарадскі клінічны псіхіятрычны дыспансер”
Кантактны тэл. 017 380 09 55
