Філалагічнаму факультэту, на якім студэнты адкрываюць для сябе глыбіню і шматграннасць мастацкага слова, – 80 гадоў! Пра яго мінулае і сучаснасць распавёў дэкан прафесар Іван РОЎДА. Даведаліся, якія тэхналогіі дапамагаюць навучаць філолагаў, раскрываць таямніцы моў, літаратур і культур народаў – беларускага, рускага, іншых славянскіх, заходнееўрапейскіх і ўсходніх.
Дэкан Іван РОЎДА
– Раскажыце, як фарміраваўся факультэт, які стаў альма-матар для многіх класікаў беларускай літаратуры.
– Падрыхтоўка філолагаў у БДУ вядзецца з дня заснавання ўніверсітэта – з 1921 года. Да 1931 года спецыялістаў па мове і літаратуры рыхтавалі на этнолага-лінгвістычным аддзяленні педагагічнага факультэта. Потым падрыхтоўка філолагаў у БДУ на 8 гадоў была перапынена. А ў 1939 г. адраджэнне філалагічнай адукацыі ва ўніверсітэце адбывалася ўжо на новым узроўні. Менавіта з гэтага года і вядзецца адлік нашага летапісу.
Вялікая Айчынная вайна перапыніла дзейнасць факультэта. Толькі ў маі 1943 г. Савет Народных Камісараў СССР прыняў пастанову аб аднаўленні работы ўніверсітэта на станцыі Сходня Хімкінскага раёна Маскоўскай вобласці. Пасля вызвалення Беларусі ад нямецкафашысцкіх захопнікаў БДУ вярнуўся ў Мінск. Наступныя дзесяцігоддзі адзначаліся колькасным і якасным развіццём факультэта: адкрываліся новыя аддзяленні, рэарганізоўваліся кафедры. З філфака ў свой час «выйшлі» аддзяленні журналістыкі, логікі і псіхалогіі, якія з’яўляюцца сёння самастойнымі падраздзяленнямі ўніверсітэта.
Першым дэканам філфака быў вядомы вучонылінгвіст прафесар Цімафей Ломцеў. Факультэт у розныя часы ўзначальвалі Міхаіл Ларчанка, Аляксей Волк, Алег Лойка, Ларыса Мурына.
Важна паважаць і памятаць усіх людзей, выкладчыкаў і студэнтаў, якія ўнеслі асабісты ўклад у станаўленне і развіццё філфака. На факультэце сёння дзейнічаюць навуковыя школы прафесараў А. А. Лойкі, В. П. Рагойшы, Л. А. Мурынай, Т. І. Шамякінай, П. П. Шубы, А. Я. Супруна, Л. М. Шакуна.
– На філфаку студэнты вывучаюць 17 моў. Існуе 14 спецыяльнасцяў. Як удаецца спалучаць іх у адзіным адукацыйным працэсе?
– Дадзеныя розныя спецыяльнасці аб’ядноўвае сама філалогія, нашы студэнты вывучаюць мовы і літаратуры скрозь прызму беларускай і сусветнай культуры. Дзякуючы гэтаму, нашы навучэнцы і атрымліваюць глыбокія гуманітарныя веды. Ёсць агульныя дысцыпліны, якія выкладаюцца на ўсіх спецыяльнасцях, гэта найперш беларуская і руская мовы і літаратуры, замежная літаратура, тэорыя мовазнаўства, літаратуразнаўства, філасофія, гісторыя. Нездарма Д. С. Ліхачоў пісаў, што філалогія – гэта найвышэйшая форма гуманітарнай адукацыі, форма, якая злучае ўсе гуманітарныя навукі.
Разам з тым адзначу, што падрыхтоўка студэнтаў па шэрагу спецыяльнасцяў («класічная філалогія», «славянская філалогія», «усходняя філалогія») у нашай краіне вядзецца толькі на філалагічным факультэце БДУ. Калі казаць пра самыя папулярныя спецыяльнасці сярод абітурыентаў, то апошнія гады высокая запатрабаванасць «рускай філалогіі», дзе амаль усе месцы займаюць медалісты і пераможцы алімпіяд. Папулярная таксама «ўсходняя (кітайская) філалогія» – там традыцыйна самыя высокія балы і вялікі конкурс. Набіраем абітурыентаў як на бюджэтную, так і на платную форму навучання.
– Якой камандай супрацоўнікаў рыхтуеце прафесійныя кадры?
– Сёння ў структуру факультэта ўваходзяць 14 кафедраў. Навучальны працэс забяспечваюць каля 200 выкладчыкаў, сярод якіх 24 дактары і 102 кандыдаты навук. Якасную падрыхтоўку філолагаў ажыццяўляюць на нашым факультэце ў тым ліку і запрошаныя лектары – носьбіты мовы з замежных універсітэтаў. У сваю чаргу, спецыялісты філфака выкладаюць беларускую, рускую мовы і літаратуры ў Польшчы, Украіне, Сербіі, Славакіі, Кітаі, Аўстрыі.
Па падручніках і вучэбных дапаможніках, падрыхтаваных выкладчыкамі філфака, займаюцца студэнты філалагічных факультэтаў Беларусі і замежных краін. Нашы супрацоўнікі ўваходзяць у аўтарскія калектывы па напісанні падручнікаў для ўстаноў сярэдняй адукацыі Беларусі.
На факультэце шмат увагі надаецца навуцы. Сіламі кафедраў і вучэбна-навуковай лабараторыі беларускага фальклору распрацоўваецца 27 навуковых тэм, з якіх 11 – у межах дзяржаўнай праграмы фундаментальных даследаванняў «Эканоміка і гуманітарнае развіццё беларускага грамадства» (падпраграма «Беларуская мова і літаратура»). На факультэце функцыянуюць 3 саветы па абароне доктарскіх дысертацый, у якіх штогод абараняюцца аспіранты і дактаранты філфака, іншых ВНУ Беларусі, а таксама замежныя грамадзяне. Толькі сёлета былі абаронены дысертацыі 4 замежных суіскальнікаў. Такая колькасць саветаў сведчыць аб тым, што факультэт валодае высокім навуковым патэнцыялам, дзякуючы чаму ён застаецца адным з асноўных цэнтраў краіны па падрыхтоўцы кадраў вышэйшай кваліфікацыі.
На філфаку навучаюцца 10 дактарантаў і 80 аспірантаў (у тым ліку 10 замежных), штогод выпускнікі аспірантуры і супрацоўнікі факультэта абараняюць каля 10 кандыдацкіх і доктарскіх дысертацый. Навуковая актыўнасць на шых супрацоўнікаў выяўляецца і ў тым, што яны кожны год бяруць удзел больш чым у 250 канферэнцыях самага рознага ўзроўню, з якіх амаль палова – замежныя.
– Дарэчы, што тычыцца міжнароднага вопыту: з якімі краінамі супрацоўнічаеце?
– Факультэт даволі актыўна заяўляе пра сябе ў міжнароднай адукацыйнай прасторы, вядзе сумесную навуковадаследчую і вучэбна-метадычную працу. Нашымі партнёрамі з’яўляюцца больш за 20 замежных універсітэтаў краін Усходняй і Заходняй Еўропы, Кітая, Японіі, Паўднёвай Карэі і, зразумела, Расіі. Напрыклад, не першы год рэалізуецца праект з Альдэнбургскім універсітэтам (Германія). Выкладчыкі, магістранты і аспіранты дзвюх устаноў выконваюць праекты, якія скіраваны на даследаванне беларускай мовы і літаратуры ў еўрапейскім кантэксце. Дзякуючы дастаткова інтэнсіўнаму супрацоўніцтву з універсітэтамі Кітая, практычна ўсе студэнты «кітайскай філалогіі» маюць магчымасць за перыяд вучобы адзін семестр правесці на стажыроўцы ў Паднябеснай. Апроч таго, якасную падрыхтоўку кітаістаў на нашым факультэце забяспечваюць, поруч з беларускімі, кітайскія выкладчыкі, якія вядуць заняткі на кожным курсе.
У сваю чаргу, шмат замежных навучэнцаў абіраюць філфак для вучобы. У бягучым годзе факультэт лідзіруе па колькасці прынятых на 1 курс замежных студэнтаў. Усяго ж на факультэце вучыцца каля 400 чалавек з 16 краін. Традыцыйна мы прымаем найбольшую колькасць замежных грамадзян (пераважна з Еўропы) на вучэбную і навуковую стажыроўкі. Да нас прыязджаюць вывучаць не толькі рускую, але і беларускую мову. У прыватнасці, зараз на філфаку вучыцца магістрант Сунь Байлун з Пекінскага ўніверсітэта замежных моў, дзе ён пачаў вывучаць беларускую мову, а тут паглыбляе свае веды і ўдасканальвае валоданне мовай.
– Сёння якаснае навучанне патрабуе адпаведных тэхнічных умоў і магчымасцяў. Якімі рэсурсамі валодае філфак?
– Факультэт актыўна пашырае выкарыстанне лічбавых тэхналогій у навучальным працэсе ў самых розных формах: як у абсталяваных адпаведнай тэхнікай аўдыторыях, так і дыстанцыйна. Сёння факультэт мае 12 спецыялізаваных кабінетаў – своеасаблівых цэнтраў па вывучэнні замежных моў і літаратур, абсталяваных сучаснай мультымедыйнай тэхнікай, дзякуючы ў тым ліку і матэрыяльнай падтрымцы замежных пасольстваў, а таксама цэнтр інфармацыйных тэхналогій, 25 мультымедыйных аўдыторый, 6 камп’ютарных класаў і 3 лінгафонныя кабінеты. Ёсць кабінетмузей беларускай народнай культуры, вучэбнанавуковая лабараторыя беларускага фальклору.
Пра высокі ўзровень падрыхтоўкі студэнтаў сведчаць перамогі навучэнцаў філфака ў міжнародных конкурсах. Так, у 2019 годзе студэнтка філфака Аляксандра Чабан стала пераможцай нацыянальнага адборачнага тура конкурсу па кітайскай мове і прадставіла нашу краіну на міжнароднай алімпіядзе ў Кітаі.
– Дзе студэнты філфака могуць праявіць свае таленты акрамя вучобы?
– На факультэце дзейнічае 9 моладзевых грамадскіх арганізацый і органаў студэнцкага самакіравання. Студэнты займаюцца ў аматарскіх тэатрах, дыскусійных клубах, літаратурных аб’яднаннях, фальклорных калектывах, бавяць час у кінаклубах, на вечарах жы вой музыкі, балях, турзлётах. У нас ёсць нават уласная прэсслужба.
Сіламі студэнтаў і выкладчыкаў ладзяцца ўжо добра вядомыя ва ўніверсітэце мерапрыемствы. Напрыклад, Тыдзень беларускай мовы, які прысвечаны Міжнароднаму дню роднай мовы. Мы першыя ў краіне пачалі адзначаць гэтае свята ў такіх маштабах і штогод працягваем традыцыю. Запрашаем на факультэт цікавых людзей, славутых выпускнікоў, каб паказаць студэнтам магчымасці філалогіі, слова. Гэты тыдзень прысвячаем усім мовам, якія ў нас вывучаюцца, удзельнічаюць у мерапрыемствах і замежнікі, і прадстаўнікі іншых факультэтаў.
Вялікую цікавасць выклікае і патрыятычна-асветніцкая акцыя «Вязынка». Кожны год у маі мы выязджаем на радзіму Янкі Купалы. На гары, якую студэнты назвалі «тутэйшым Парнасам», праходзяць спартыўныя мерапрыемствы, конкурсы і гульні. Гэта падзея выйшла за межы факультэта, мы шчыра запрашаем гасцей з іншых падраздзяленняў універсітэта.
Яшчэ на факультэце ладзяцца Дзень першакурсніка, конкурсы «Міс факультэта» і «Містар факультэта» (хоць у нас няшмат хлопцаў), Калядны дабрачынны баль і шмат чаго іншага.
– Наколькі запатрабаваныя вашы выпускнікі?
– Мы справядліва ганарымся сваімі выпускнікамі і тымі, хто ў нас працаваў. Так, 8 з 17 народных паэтаў і пісьменнікаў вучыліся і працавалі на факультэце: Якуб Колас, Кандрат Крапіва, Пятрусь Броўка, Іван Мележ, Іван Навуменка, Ніл Гілевіч, Рыгор Барадулін, Іван Чыгрынаў. Пра фундаментальнасць і разам з тым універсальнасць падрыхтоўкі спецыялістаў на філалагічным факультэце сведчыць той факт, што нашы выпускнікі паспяхова працуюць ва ўсіх сферах гуманітарнай дзейнасці чалавека – гэта ўстановы адукацыі, навуковыя цэнтры, радыё, тэлебачанне, рэдакцыі газет і выдавецтвы, бібліятэкі, музеі, не абыходзяцца без нашых выпускнікоў і дыпламатычныя ўстановы. Многія з выпускнікоў з’яўляюцца выбітнымі асобамі ў нашай краіне і вядомыя за яе межамі. Нашых выхаванцаў характарызуюць як дасведчаных і камунікатыўных людзей. Такія патрэбныя ў любой арганізацыі на розных пасадах.
– На вашу думку, што вылучае філфак сярод іншых факультэтаў?
– У першую чаргу наш факультэт вылучаецца сваім творчым духам. Зразумела, мы не лунаем у надхмарных вышынях, а ідзём у нагу
з сучаснымі патрабаваннямі, інфармацыйнымі тэхналогіямі. Але, як бы ні былі насычаны нашыя аўдыторыі тэхнічнымі сродкамі,
галоўнае – не згубіць гэты творчы пачатак у выкладчыках і студэнтах.
Сёння філфак дае глыбокія і рознабаковыя веды ў галіне літаратуразнаўства, мовазнаўства і культуры, тэорыі і практыкі перакладу, камп’ютарных лінгвістычных тэхналогій, лінгвістычнай крыміналістыкі і інш. Мы сталі найбуйнейшым рэспубліканскім цэнтрам у галіне славістыкі, класічнай філалогіі, кітайскай мовы і літаратуры, займаем вядучую пазіцыю па падрыхтоўцы русістаў сярод замежных студэнтаў.
– Якія перспектывы чакаюць філалагічны факультэт?
– Неўзабаве з’явяцца новыя профілі, напрамкі магістратуры. Факультэт будзе насычацца тэхнічнымі сродкамі навучання, укараняцца новыя формы, прыёмы і методыкі вучэбнага працэсу. Будзем пашыраць дыстанцыйныя праграмы навучання.
Гутарыла
Алена ЛЯЎШЭНЯ
