Для сучаснага свету, дзе ўсё хутка змяняецца, ліфцёр у пэўнай ступені экзатычная прафесія. Бясспрэчна, яна далёка не маладая, але, калі спытаць, чым займаюцца такія спецыялісты, мала хто дакладна пералічыць іх абавязкі. Таму наш карэспандэнт разам з ліфцёрам галоўнага корпуса БДУ Кацярынай ЛЯБОШКІНАЙ даведалася больш пра гэту прафесію.
Штурвал не толькі на караблі
Ліфцёры прыходзяць ва ўніверсітэт а восьмай гадзіне раніцы. Іх працоўны дзень пачынаецца з агляду абсталявання: ці добра функцыянуюць ліфты, ці ёсць масла ў рэдуктары, ці не здарылася працяканняў і іншае. Таксама на працягу дня спецыялісты суправаджаюць функцыянаванне ліфтаў і сочаць за парадкам унутры: калі ўзнікаюць непаладкі, выклікаюць механікаў, калі захрасанні – вызваляюць пасажыраў. Пры пажары ці вучэбнай трывозе іх абавязак – праверыць, ці адбылося самавыключэнне абсталявання. У такія моманты сістэма падае ліфтам сігнал, і спецыялісты спускаюцца на першы паверх, адчыняючы дзверы.
Гераіню матэрыялу сустракаю ў асяроддзі калег. Тут жа з іх слоў даведваюся, што ліфцёр – «ветэран працы», паколькі на гэтай пасадзе шчыруе ўжо 11 гадоў.
– Ну, як сказаць, ветэран. 11 гадоў – гэта сярэдні тэрмін. Калі я толькі прыйшла ў БДУ, у нас працавалі жанчыны па 30 гадоў. Тады быў толькі адзін запіс у працоўнай кніжцы: ты як прыйшоў сюды, так і сышоў на пенсію, – тлумачыць Кацярына Мікалаеўна.
Па дарозе сустракаем яе напарніцу Таццяну Шкрэд. Усяго ж на змене ў пазаадпачынкавы час працуе 4 чалавекі. За кожным з іх замацаваны ўласны ўчастак. Але пры неабходнасці яны прыходзяць на дапамогу калегам з блізкіх карпусоў. Затым утрох падымаемся ў машыннае аддзяленне – сэрца сістэмы кіравання ліфтамі. Дарэчы, звычайна трапіць сюды могуць толькі самі ліфцёры, электрамеханік і механік. Калі ў памяшканне хоча прайсці «чужынец», спрацоўвае сігналізацыя, якую Кацярына Мікалаеўна і Таццяна Віктараўна чуюць у дыспетчарскай.
Машыннае аддзяленне – асаблівая планета з адмысловымі назвамі і, як падаецца выпадковаму госцю, мудрагелістай апаратурай. У ім я паглыбляюся ў прафесійную тэрміналогію сваіх праваднікоў, якія апісваюць механізмы, што мы бачым перад сабой – вось лябёдка, манарэйка, а гэта – штурвал. Дарэчы, апошні дапамагае ліфцёрам пры захрасанні ліфта ўручную спусціць яго да патрэбнага паверха, каб вызваліць пасажыраў.
Збоку, ля сцен машыннага аддзялення, размяшчаюцца датчыкі з вялікай колькасцю лямпачак, за кожнай з якіх замацаваны ўласны парадкавы нумар. Калі запальваецца якая-небудзь з іх, ліфцёр разумее, дзе ў працы сістэмы адбылася памылка. Тут жа можна ўбачыць памяткі-табліцы з расшыфроўкай паказанняў. Напрыклад, калі гарыць лямпачка нумар 50, гэта значыць, што перавышаны кантрольны час зачынення дзвярэй, калі 49 – іх адкрыцця. Часцей за ўсё, кажуць спецыялісты, паказвае памылку 42 – атрыманне сігналаў розных датчыкаў адначасова.
«Ліфцёр – часткова псіхолаг»
Адказваючы на пытанне, якія галоўныя якасці ўласцівыя добраму спецыялісту гэтай галіны, жанчыны найперш вылучаюць «жалезны ўнутраны стрыжань»:
– Калі яго няма, чалавек не зможа працаваць. Так толькі здаецца: пайшоў вызваліў – і ўсё. Не, гэта псіхалагічна няпроста, хоць мы ўжо адаптаваліся. Пачатковец заўсёды баіцца. Калі страх не праходзіць, тады варта думаць пра змену прафесіі, – перакананыя гераіні. – Таксама нікуды без самавалодання і добразычлівасці. Калі чалавек у ліфце панікуе, яго патрэбна супакоіць. Таму ліфцёр часткова і псіхолаг. Уявіце: чалавек захрас – у яго стрэс, ён злуецца. Ліфцёр не павінен выказваць гэтыя эмоцыі. Скажаш: «Супакойцеся, калі ласка, усё ў парадку». Людзі ж розныя бываюць. Дарослыя могуць пазлавацца, сказаць, як дрэнна працуюць ліфты, нехта, наадварот, спакайнейшы. Але самыя жыццярадасныя – студэнты. Аднойчы вызвалялі моладзь: тры дзяўчыны і два хлопцы. Яны выйшлі адтуль – смяюцца, шчаслівыя такія. Таму можна сказаць, што ліфцёр – гэта ў нейкай ступені і міні-выратавальнік.
Для таго, каб «утаймаваць» сябе ў прафесіі, як кажуць ліфцёры, навічку патрэбны час. Калі чалавек прыходзіць на працу, на месяц за ім замацоўваецца вопытны ліфцёр, які скіроўвае, падказвае і вучыць асаблівасцям прафесіі. Нашы гераіні разабраліся ў спецыфіцы сваёй дзейнасці хутка, таму цяжкасцей у адаптацыі не ўзнікла.
«Галоўнае – вызваліць чалавека»
Ключавая частка абавязкаў супрацоўніц заключаецца ў вызваленні пасажыраў, якія захраслі ў ліфце. Да гэтай тэмы мы вяртаемся на працягу ўсёй нашай змены:
– Па-сапраўднаму мы выдыхаем, толькі калі ўсе выйшлі з ліфта. Ідэальнае вызваленне – аператыўнае. А лепш за ўсё – папярэдзіць паломку: загадзя запрасіць механіка, праверыць тэхніку. Калі ж захрасанне адбылося, першае, што ад нас патрабуецца – не панікаваць. Нашы прыборы паказваюць, на якім паверсе гэта адбылося, або нам паведамляюць з кабін па сродках сувязі самі пасажыры, – кажуць ліфцёры. – Бывалі выпадкі, калі вызвалялі людзей з асаблівасцямі. Калі, напрыклад, ідзе выклік і мы пасля паўзы чуем стук па сценцы ліфта, разумеем, што чалавек не можа размаўляць. Мы падымаемся, супакойваем людзей. Самі ж разумееце, у кожнага свае асаблівасці: у кагосьці можа быць клаўстрафобія, панічныя атакі, праблемы з сэрцам ці яшчэ нешта. Пасля ідзём у машыннае аддзяленне, адключаем ліфт, уручную апускаем яго да патрэбнага паверха і вызваляем.
Штогод спецыялісты здаюць тэарэтычны экзамен па тэхніцы бяспекі, праходзяць пераатэстацыю. Самы галоўны блок пытанняў заўсёды тычыцца вызвалення людзей, бо гэтыя веды – аснова іх працы. Ліфцёры перакананыя, што, калі чалавек не можа адказаць на такія пытанні, ён дарма вучыўся, і дакументаў аб заканчэнні курсаў ці павышэнні кваліфікацыі яму не выдадуць.
– Важна разумець, што і валоданне тэорыяй не гарантуе адточаных і дакладных дзеянняў пры першым вызваленні. Калі чалавек ніводнага разу не вызваляў, ён будзе хвалявацца. Таму, калі прыходзіць новы супрацоўнік, за ім замацоўваецца вопытны ліфцёр, напрыклад, я ці Таццяна, і чалавек два тыдні працуе пад нашым наглядам. Ён выконвае дзеянні – мы сочым, падказваем, страхуем, адказваем на пытанні. Для таго, каб навічок больш-менш адаптаваўся, патрэбны прыблізна месяц.
Разам з тым жанчыны адзначаюць, што, нягледзячы на адказнасць працы, эмацыйнае выгаранне – зусім не пра іх.
– Калі здараецца захрасанне, пасля вызвалення мне трэба адасобіцца. Тады я заварваю сабе каву, саджуся за стол: п’ю яе ў адзіноце, расслабляюся, а пасля, праз паўгадзінкі, калі адпусціць, вяртаюся да людзей, – адказвае Кацярына Мікалаеўна.
– Галоўнае – вызваліць чалавека. Тады я ведаю, што ён у бяспецы, і добра сябе адчуваю, адразу ўзнікае задаволенасць. Стрэс спачатку таксама нікуды не дзяваецца, але ён сыходзіць на задні план. Сваю працу ты ўжо зрабіў, і калі паломка больш сур’ёзная, то трэба толькі дачакацца механіка, – дадае Таццяна Віктараўна.
Па словах маіх гераінь, такім спецыялістам можа стаць чалавек любой прафесіі. Адзінае, што для гэтага патрэбна – прайсці паўгадовыя курсы. І абодва ліфцёры – галоўны доказ таго: Кацярына Мікалаеўна прыйшла ў БДУ пасля працы бухгалтарам, Таццяна Віктараўна працавала на кране.
Спецыялісты, што могуць усё
Працоўная змена ліфцёраў доўжыцца да 21-й гадзіны. Да такога раскладу прызвычаіліся не толькі самі працаўніцы, але і іх родныя. Кацярына Мікалаеўна заўважае, што, калі прафесія прыносіць задавальненне, час ідзе хутка.
Дома жанчыны – сапраўдныя гаспадыні. Адна вырошчвае агародніну і даглядае садовыя дрэвы на лецішчы, другая любіць вязаць на прутках.
– Ліфцёр – гэта, хутчэй, хобі, дзе ты можаш рэалізавацца прафесійна, развіць чалавечыя якасці, праявіць сябе ў адносінах з калегамі. Калі вызваляем некага з ліфта, усё ў парадку – з’яўляецца гонар за сябе, павышаецца самаацэнка. У такія моманты мы разумеем, што мы патрэбныя, бо, што ні кажы, ліфт – месца павышанай небяспекі, – кажа Кацярына Мікалаеўна.
– Мы ўсё ўмеем. Захочацца шыць – нешта пашыем, будзе жаданне вязаць – звяжам, – усміхаецца яе калега.
Плячо таварыша ў гэтай прафесіі – галоўнае. Патрэбна, каб напарнік быў надзейны. Калегі неабавязкова павінны быць самымі лепшымі сябрамі, але выручыць адзін аднаго заўсёды гатовыя. Таму на зменах ліфцёраў усё звычайна «схоплена».
– Мы з Таццянай ганарымся, што прыйшоў карэспандэнт, які распытвае пра нашу працу. Хочацца, каб людзі разумелі, што яна важная, – на развітанне падзяліліся ліфцёры.
Ірына ІВАШКА
