Верагодна, самае галоўнае ў любой справе, за якую бярэцца чалавек,– гэта настойлівасць і няўхільнасць у пераадоленні абранага шляху. Чалавек, які цвёрда вырашыў стаць на той ці іншы шлях, кожны свой новы дзень вольна ці міжвольна разглядае як магчымасць зрабіць крок у патрэбным накірунку. Наколькі значным гэты крок акажацца ў будучыні, не ведае ніхто. Але ясна адно: калі дзень прапаў дарэмна, то дарэмна знікла і магчымасць руху тут і цяпер.
Пакуль першая палова студэнтаў знаходзілася на заслужаным адпачынку на зімовых канікулах, а другая ўседліва рыхтавалася да залікаў і экзаменаў, найбольш адказныя і зацікаўленыя каратысты і каратысткі клуба «Фудасін» 28-30 снежня мінулага і 4-6 студзеня новага года ўдзельнічалі ў вучэбна-трэніровачных зборах па тактыка-тэхнічнай падрыхтоўцы для спартсменаў, якія спецыялізуюцца ў кумітэ. І нездарма: бо ўжо 24 студзеня адбудзецца 3-і этап Мінскай гарадской лігі каратэ. Але ў гэты раз мы вырашылі пагутарыць не са спартсменамі, а са старшынёй праўлення Асацыяцыі «Мінская федэрацыя каратэ» (MKF) Пяцько Паўлам Станіслававічам, які ажыццяўляў кіраўніцтва зборам.
Павел Станіслававіч – уладальнік 5-га дана па каратэ. За плячыма кіраўніка MKF больш за 29 гадоў актыўных заняткаў каратэ і больш за 21 год судзейства. Велізарны досвед, назапашаны за гады працы, Павел Станіслававіч перадае сваім вучням на трэніроўках, а таксама маладым суддзям на судзейскіх семінарах.
— Павел Станіслававіч, раскажыце, калі ласка, аб спаборніцтвах, да якіх прымеркаваны дадзеныя зборы.
— Дадзеныя зборы – падрыхтоўка да новага этапу Мінскай гарадской лігі каратэ 2015-2016. Гэта вельмі маладыя спаборніцтвы, этапы іх з’явіліся толькі 5 гадоў таму. Пачыналі мы тады ўсяго з 2-х пляцовак, і ў першых спаборніцтвах удзельнічала толькі каля 100 спартсменаў. Тым не менш, час ішоў, мы развіваліся, і зараз мы працуем на 3-х пляцоўках, а колькасць удзельнікаў на мінулых спаборніцтвах перавысіла 200 чалавек. Акрамя мінскіх клубаў на спаборніцтвах прадстаўлены таксама клубы Гродна, Гомеля, Барысава. Правядзенне дадзеных спаборніцтваў, зразумела, павысіла сярэдні ўзровень спартсменаў і, як вынік, рэйтынг нашай арганізацыі.
— У чым асаблівасць і значнасць спаборніцтваў, да якіх рыхтуюцца нашы студэнты?
— Безумоўна, у плане колькасці ўдзельнікаў дадзеныя спаборніцтвы саступаюць, напрыклад, міжнародным спаборніцтвам Sanker Cup, што прайшлі 3-4 кастрычніка мінулага года. Акрамя нашых суседзяў, у спаборніцтвах удзельнічалі яшчэ і прадстаўнікі Балгарыі і Ізраіля, а само мерапрыемства ўключана Пасольствам Японіі ў фестываль «Японская восень у Беларусі». Тым не менш, спаборніцтвы Мінскай гарадской лігі каратэ – гэта вельмі важны этап падрыхтоўкі як для пачаткоўца, так і для вопытнага спартсмена. Праект развіваецца і цікавы тым, што праходзіць у адныя і тыя ж тэрміны з перыядычнасцю ў 6 тыдняў паміж этапамі. Такім чынам, у спартсменаў ёсць магчымасць цыклічна рыхтавацца да спаборніцтваў і паслядоўна адзначаць свае поспехі.
— З БДУ працуе толькі Ваша арганізацыя, або таксама іншыя?
— Таксама і іншыя, бо акрамя працы з БДУ мы рэалізуем масу праграм – штосьці пры падтрымцы пасольства Японіі, штосьці самастойна. Акрамя нас з БДУ працуе, напрыклад, Беларуская федэрацыя традыцыйнага каратэ.
— Што Вы можаце сказаць аб камандзе БДУ ў цэлым?
— У кожным мерапрыемстве, якое мы праводзім, прымаюць удзел і студэнты БДУ, і выкладчыкі універсітэта, і выкладчыкі юрыдычнага каледжа БДУ ў тым ліку. Прычым не толькі як спартсмены: навучэнцы i супрацоўнікі БДУ – гэта і нашы сакратары, і нашы суддзі. Наогул, як мне здаецца, БДУ – настолькі глабальны ВНУ нашай краіны, што пранікае ва ўсе сферы жыццядзейнасці. Пра поспехі зборнай БДУ лепш за ўсё могуць сказаць канкрэтныя дасягненні. Так, вясной 2015 года каманда БДУ на студэнцкай універсіядзе заняла першае месца ў РБ сярод усіх ВНУ. І ў 2016 годзе універсіяда па каратэ будзе праходзіць на базе БДУ. Гэта, я думаю, лепшы адказ на любое падобнае пытанне. У БДУ каратэ развіваецца. Яно там ёсць, яно там жыве, яно там існуе. І спартсмены універсітэта выступаюць на розных, у тым ліку этапных спаборніцтвах, і паказваюць нядрэнныя вынікі.
— Што такое этапныя спаборніцтвы?
— Этапнымі спаборніцтвамі ўмоўна можна назваць тыя, на якія спартсмен выходзіць, каб, дапусцім, адпрацаваць нейкі прыём або тактычную схему. Калі задача выкананая, трэнер кажа яму «ты малайчына». А ёсць спаборніцтвы, у якіх незалежна ад таго, які ты зробіш прыём, ты проста абавязаны выйграць. Мэтавызначэнне рознае на розных этапах, у тым ліку і на нашых спаборніцтвах. Напрыклад, улетку клубы каратэ ў асноўным адпачываюць. Першы этап спаборніцтваў Мінскай гарадской лігі каратэ праходзіць восенню, прычым даволі рана. І для тых спартсменаў, што адпачывалі, яны становяцца спаборніцтвамі хутчэй этапнага плана.
— Скажыце, што такое адпачынак для спартсмена і наколькі ён значны ў адносінах да інтэнсіўных трэніровак? Хто пакажа лепшыя вынікі – чалавек, які займаецца па 7 дзён на тыдзень бесперастанку, або чалавек, які ўмее адпачываць?
— Пытанне, якое Вы задалі – гэта глабальнае пытанне тэорыі і методыкі фізвыхавання. Нагружаць чалавека, выціскаць з яго на трэніроўцы ўсе сокі, –гэтаму ўжо, напэўна, навучыліся ўсё. А вось як за кошт адпачынку максімальна хутка чалавека аднавіць – гэта праблема. Гэта тое, над чым зараз працуюць многія навукоўцы і цэлыя навуковыя цэнтры. Правільнае спалучэнне працы і адпачынку ў перспектыве неадменна дае вынік. Хтосьці трапіў у гэтым плане ў патрэбную хвалю – і выйграў. Хтосьці не трапіў, не паспеў аднавіцца – і прайграў. Але расставіць усе кропкі над “і” ў гэтым пытанні пакуль не ўдалося.
— Калі адпачынак настолькі важны, ці можна сказаць, што жыццё для адказнага спартсмена ператвараецца ў вялікую трэніроўку? А адпачынак – гэта не толькі прыемнае час правядзенне, але і адна з частак трэніроўкі, перадышка?
— Так. Ёсць добрая японская прымаўка, яна мне вельмі падабаецца: «Самурай ніколі не точыць меч перад боем».
-Чаму?
— У яго ён заўсёды гатовы. То бок, калі я займаюся сур’ёзна, то я павінен быць гатовы, кажучы ўтрыравана, праз два крокі ад нас адстаяць сваё жыццё і здароўе. Заўсёды, у любой сітуацыі. Варыянт «паглядзеў на небяспеку і падумаў: «О-о-о, не, я сёння не гатовы, прыходзьце заўтра, мы з вамі заўтра паб’емся», – непрымальны. Так жа не бывае. Таму трэба быць гатовым да ўсяго, усё павінна быць пастаянна, у тым ліку і трэніроўкі.
-А каго больш сёння рыхтуюць у каратэ – байцоў або спартсменаў?
-Наогул, байцоў павінны рыхтаваць адмыслова створаныя для гэтага арганізацыі. Гэта можа быць МУС, узброеныя сілы, спецслужбы. Мы займаемся перш за ўсё падрыхтоўкай спартсменаў. Так, некаторыя спартсмены праз некаторы час, скончыўшы школу і інстытут, могуць пайсці служыць у спецпадраздзяленні. Для іх спартыўныя навыкі становяцца базай развіцця байцоўскіх якасцяў. Але першапачаткова ўсе клубы рыхтуюць спартсменаў і займаюцца перш за ўсё адцягненнем моладзі з вуліцы. Вельмі важна, каб наша моладзь не трапляла ў нейкія незразумелыя арганізацыі, якія ажыццяўляюць супрацьпраўныя дзеянні.
— Датычна псіхалагічнага аспекту працы: у каратэ вучыць пазбягаць канфліктных момантаў ці уменню ў іх вар’іраваць?
-Усё залежыць ад сітуацыі. І рэальна, чым большчалавек займаецца, чым больш ён умее, тым больш ён шануе свае ўменні і навыкі і стараецца марна не махаць рукамі, нагамі або чым-небудзь яшчэ. Калі чалавек добра падрыхтаваны, ён не будзе хадзіць па вуліцы з транспарантам: «Супер-чэмпіён» і «Любога зараз злаўлю і пакараю». Гэта ўжо не майстар сваёй справы, а абсалютна асацыяльны элемент, які ўплывае на крымінагенную абстаноўку ў горадзе. Самае важнае, чаму мы вучым у плане канфліктных сітуацый – гэта прадбачанню канфліктных момантаў. Чалавек павінен разумець простыя рэчы: «вось туды хадзіць не трэба», «там тое і тое рабіць не трэба». Але з іншага боку, калі канфліктная сітуацыя непазбежная і створана пагроза жыццю і здароўю чалавека, яго блізкім, родным, то тут ужо зусім усё мяняецца, і чалавек павінен умець адстаяць і сябе, і сваю сям’ю, выйсці з супрацьстаяння пераможцам і з мінімумам наступстваў. У інтарэсах сваёй сям’і, сваіх дзяцей і сябе ў канчатковым выніку.
-А хто, як правіла, выходзіць пераможцам на спаборніцтвах? Чалавек з лепшымі фізічнымі дадзенымі, з лепшай тэхнічнай падрыхтоўкай або той, хто ўмее зымправізаваць у патрэбны момант?
-Па-рознаму. Ёсць некалькі тыпаў спартсменаў, і ідэалам сярод спартсменаў, вяршыняй, да якой імкнуцца вельмі многія , з’яўляецца чалавек, кампетэнтны ва ўсіх аспектах: і фізічна моцны, і вынослівы, і хуткі, і скаардынаваны, і такі, што ўмее і пайграць, і разыграць. Але такіх людзей вельмі мала. Вось калі браць канкрэтна каратэ, то на сённяшні дзень зоркай у гэтым выдзе спорту з’яўляецца азербайджанец Рафаэль Агаеў. Проста мегаспартсмен! Ён выйграў у каратэ ўсё, што можна было выйграць, і па некалькі разоў. Напрыклад, на Еўрапейскіх гульнях у Баку ён таксама стаў чэмпіёнам. Вось гэты чалавек здольны быць моцным, хуткім, спрытным, вынослівым. Але! Сёння методыка фізвыхавання кажа пра тое, што немагчыма быць адначасова самым хуткім, самым моцным, самым вынослівым. Немагчыма. Самы моцны – штангіст, самы вынослівы – марафонец, самы хуткі – спрынтар, і гэтак далей. На спаборніцтвах жа выйгрыш або пройгрыш часта залежыць ад канкрэтнай сітуацыі. Калі, напрыклад, чалавек не паспаў або не тое з’еў, то ён ужо можа прайграць. Хоць учора ён быў «самым-самым» у нейкім кампаненце. Таму выйграе часта той, хто менавіта тут і цяпер, у гэты момант свайго жыцця і жыцця свайго суперніка апынуўся трошкі больш удалым. Больш паспяховым, больш падрыхтаваным. І ён здолеў у сябе свае недахопы схаваць і развіць свае перавагі, а з перавагамі і недахопамі апанента паступіць наадварот.
-Ці ставяцца якія-небудзь рэкорды ў каратэ?
-Я нават ня ведаю. Можа быць, нейкія чэмпіёны калекцыяніруюць свае кубкі і медалі. Але рэкорды спартыўнага плана – наўрад ці. Ёсць спартыўная трэніроўка, а ў ёй ёсць тэставанне. Дапусцім, чаўночны бег або колькасць удараў за 10 секунд. Але гэта выконваецца проста як нарматыў, а не з устаноўкай на рэкорд. Хоць, вядома, ёсць людзі, якія нейкае практыкаванне робяць лепш, чым іншыя.
-Гэта значыць, па сутнасці, асобна ўзятыя аспекты каратэ – выкананне практыкаванняў, удараў, разбіванне прадметаў – мала што значаць у каратэ самі па сабе?
-Так. Гэта проста асобныя складнікі. Гэта як мазаіка, якую трэба сабраць. Калі з мазаікі мы вымем нешта – гэта таксама будзе нейкая карцінка, але ў ёй будзе дзірка, пустое месца. Калі мы нешта вымем яшчэ – памер гэтай пустой прасторы будзе павялічвацца.
-Што можаце сказаць аб грамадскіх інтарэсе да каратэ як да віду адзінаборстваў?
-Цікавасць досыць высокая, але павінен адзначыць, што ў апошнія гады назіраецца невялікі спад.
-З чым гэта звязана на Ваш погляд?
-Перш за ўсё, з часу, калі каратэ было неверагодна папулярна, вельмі пашырылася інфармацыйнае забеспячэнне нашай жыццядзейнасці. У кожнага з нас ёсць інтэрнэт, тэлевізар, радыё, і мы можам атрымаць любую інфармацыю аб тым, што нас цікавіць. Сёння акрамя каратэ ў Беларусі актыўна развіваецца бокс, тайскі бокс, барацьба, таэквандо, разнастайныя віды в’етнамскіх адзінаборстваў, кітайскае у-шу. У людзей з’явілася магчымасць выбіраць. Калі каратэ толькі з’явілася ў краіне, быў неверагодны ўсплёск цікавасці. На фоне гэтага ўсплёску з’явіўся фільм «Геній дзюдо», пасля якога, без перабольшання, моладзь хіба ледзь не павальна кінулася займацца каратэ. Зараз такога фільма, каб грамадства магло гэтак жа захапіцца і сказаць: «Ах! Мы хочам! » – Няма. Магчыма, нават немэтазгодна казаць аб спадзе цікавасці. Проста ў людзей памянялася мэтавызначэнне ў жыцці, трошкі змяніўся зрэз грамадства ў цэлым. Людзям стала нецікава займацца чымсьці адным доўгі час. Захацелася паспрабаваць ўсяго іншага і рознага.
-Ці можна ўявіць праблему такім чынам: калі першапачаткова выбар паміж адзінаборствамі невялікі, то потым колькасць зацікаўленых людзей засталася той жа, проста яны размяркоўваюцца па розных відах і напрамках?
-Верагодна, так. Ведаеце, гэта як у старым анекдоце пра бальніцу, у якой заўсёды ўсё добра і сярэдняя тэмпература 36,6. Напэўна, працэнт зацікаўленых людзей застаецца тым жа, проста людзі размеркаваны інакш.
-Шмат хто кажа аб такой праблеме: людзі прыходзяць у секцыю, займаюцца да пэўнага пояса – але да чорнага пояса не даходзяць, сыходзяць раней. Школа існуе за кошт таго, што ёсць два-тры моцныя трэнеры, але змену падрыхтаваць вельмі складана. Скажыце, як Ваша федэрацыя спраўляецца з гэтым? Ці дапамагае ў пытанні павышэння зацікаўленасці правядзенне спаборніцтваў?
-Пытанне вельмі шырокае. Яго можна комплексна пераадрасаваць і нашым спартыўным ВНУ – таму, як яны рыхтуюць спецыялістаў. Спаборніцтвы самі па сабе – гэта тое, што дазваляе спартсменам і трэнерам зрабіць свайго роду «адсечку», правесці пэўную рысу ў пытанні падрыхтоўкі. Але ў той жа час, спаборніцтвы – гэта і такі імгненны вынік, паказчык таго, хто менавіта тут і цяпер гатовы трошкі лепш за іншых. Гэта значыць, самі па сабе спаборніцтвы не з’яўляюцца канчатковай мэтай заняткаў. Канчатковая мэта – гэта пераадоленне ўласных недахопаў развіцця сябе як асобы. Вось для гэтага патрэбныя і ўсходнія адзінаборствы, і наогул ўсходняя філасофія як такая. Так, азнчаная праблема ёсць: людзі прыходзяць, займаюцца, сыходзяць. Але хтосьці застаецца – і фарміруюцца школы, дзе інфармацыя перадаецца з вуснаў у вусны. І гэта вельмі важна. Вядома, многія рэчы сёння можа пралічыць кампутар. З дапамогай яго можна вывесці матэматычную мадэль таго, як павінен быць выкананы той ці іншы рух. Кампутар напіша: «Вось гэта – правільна, а гэта – няправільна». Але калі браць адзінаборствы як цэласную з’яву, то неад’емнай іх часткай з’яўляецца паняцце баявога духу. У людзей ёсць паняцце душы, асабліва яно важна для славянскіх народаў. Акрамя таго, можна ідэальна рабіць тэхніку, але калі ты ніколі не спрабаваў яе «пераварыць» праз баявую практыку – праз спаборніцтвы, праз работу з партнёрам, – то гэтая тэхніка будзе чымсьці накшталт дарагой кітайскай вазы, якая стаіць дома на нейкім там пастаменце, але ніякай функцыянальнай скіраванасці не нясе. Для таго, каб гэтая функцыянальнасць працягвала існаваць, патрэбныя не толькі спаборніцтвы – патрэбныя трэніроўкі з жывымі людзьмі, дзе людзі спілкуюцца, дзе душа настаўніка пераходзіць да аднаго вучня, да другога, да трэцяга – і ў выніку гэтага выбудоўваецца «піраміда» людзей, што аб’яднаны адзінай мэтай і жывуць адным духам.
-Наконт людзей, што жывуць адным духам. Зразумела, што асобная школа або секцыя – гэта невялікая сям’я, у якой ёсць малодшыя і старэйшыя вучні. А цэлы клуб – гэта вялікая сям’я ці гэта клан сем’яў? Якія ўзаемаадносіны існуюць на дадзеным узроўні?
-У беларускага каратэ вельмі вялікія традыцыі. Калісьці прадстаўнікі нашай краіны былі ў складзе зборнай каманды Савецкага Саюза. Старшы трэнер зборнай СССР таксама быў беларусам. Зразумела, што ўсё гэта было «калісьці». Але, дапусцім, калі казаць пра некаторыя клубы з гісторыяй больш за 20 ці 30 гадоў, то ў іх ужо займаюцца дзеці тых, хто ўчора быў у складзе зборнай СССР і хто зараз кіруе гэтымі клубамі. Акрамя таго, дзеці прыводзяць ўнукаў …
-Дык гэта ўжо не клан, гэта дынастыя!
-Так. І пры гэтым не дынастыя аднаго чалавека, а цэлы збор дынастый. Займаўся тата, потым займаецца сын, потым туды прыводзяць ўнука ці ўнучку. І тут, апроч«дынастычнага» або чыста спартыўнага аспекту, важны яшчэ і момант спілкавання – таго, чаго зараз у кампутарным свеце людзям не хапае. Прыходзячы і трэніруючыся, людзі спілкуюцца. Пагутарылі на трэніроўцы, затым прынялі сумесны ўдзел у спаборніцтвах, адзначылі спартыўныя святы. Гэта ўсё праходзіць у рамках клуба вельмі насычаным жыццём.
-А якія існуюць спосабы прывабіць людзей у адзінаборствы па-за кантэкстам непасрэднага спілкавання?
-Раней Вы задавалі пытанне аб дзейнасці MKF. У кантэксце і гэтага пытання, і пытання аб папулярызацыі каратэ магу ўспомніць аб нашай выдавецкай дзейнасці. У 2014 годзе сумесна з Грамадскім аб’яднаннем «Беларуская асацыяцыя«Конкурс»мы выдалі кнігу«Каратэ – спорт і баявое мастацтва»даволі буйным накладам (17 тыс. экзэмпляраў), якая распаўсюджвалася па ўсёй Беларусі. Гэтая кніга – своеасаблівы «буквар» для тых, хто пачынае займацца каратэ. Там напісана трохі пра гісторыю адзінаборства, трохі пра тое, якое каратэ на сённяшні дзень ёсць, якое яно бывае. Пазначаны адрасы клубаў, якія існуюць у Беларусі, у тым ліку электронныя адрасы. Але, безумоўна, у чалавека павінна быць цікавасць да каратэ. Калі ён атрымлівае такую кнігу ў рукі ці знаходзіць яе самастойна, альбо не яе, але падобную ёй, чытае,– у яго «прыадчыняецца шторка» і ён можа далей сам прымаць свядомае рашэнне аб занятках адзінаборствам. Вельмі хацелася б, каб такіх праектаў і, у асаблівасці, сумесных праектаў унутры нашага горада было больш: гэтым мы зможам падтрымаць наша інфармацыйнае поле. І ў гэтым не толькі наш «вузкаспецыяльны» інтарэс. Бо што самае галоўнае, напрыклад, у выхаванні дзіцяці? Галоўнае – не проста заняць яго нейкай справай, а яшчэ і адгарадзіць яго ад тых заняткаў, якімі ён займаецца каля дома і ад якіх можа пацярпець. Гэта важна не толькі для дзіцяці, але і для яго бацькоў, і, у канчатковым выніку, для дзяржавы ў цэлым.
-Хацелася б пагаварыць аб Вашым судзейскім вопыце. Вы судзілі спаборніцтвы самага рознага ўзроўню. Ці ёсць розніца ў судзействе на спаборніцтвах больш нізкага і больш высокага ўзроўню? Можа быць, дзе-небудзь што-небудзь судзіцца больш, а дзе-небудзь менш строга?
-Калі мы гаворым пра судзейства, першае, што трэба ўспомніць – гэта выраз «Не судзіце, ды не судзімыя будзеце». Правілы на ўсіх спаборніцтвах аднолькавыя. Але суддзя – гэта жывы чалавек, а чалавек па азначэнні часам памыляецца – ад стомы, яшчэ ад чагосьці: не заўважыў, не дапільнаваў. На спаборніцтвах высокага ўзроўню, як правіла, суддзі здзяйсняюць значна менш памылак, чым пры працы на больш нізкім узроўні.
-З чым гэта звязана?
-Вышэй адказнасць. А з іншага боку, вышэй класнасць спартсменаў. Усё гэта наслойваецца адно на адно, натуральна памяншаючы колькасць памылак. І ўнутраная, і фактычная адказнасць на суддзю ўскладаецца значная. На спаборніцтвах высокага ўзроўню суддзя сам сябе пачне знутры есці, калі дапусціць памылку і зразумее, што памыліўся. На спаборніцтвах больш нізкага ўзроўню няма настолькі вялізнай значнасці выйгрышу і пройгрышу. Гэта могуць быць ужо разгледжаныя намі этапныя, «абкатачныя» спаборніцтвы і для суддзяў, і для спартсменаў. Таму там судзіць псіхалагічна прасцей. Але з пункту гледжання чагосьці іншага ўсё аднолькава. Правілы адны і тыя ж, экіпіроўка адна і тая ж.
-Ёсць спаборніцтвы, на якіх людзі атрымліваюць кубкі, дыпломы, вядомасць – і ёсць асобна сістэма паясоў. Гэта дзве «кар’еры» або адна? Ці можна, напрыклад, не ўдзельнічаючы ў спаборніцтвах, адчуваць сябе «паўнавартасным» каратыстам?
-У нас прынята аддаваць у спорт дзяцей. Яны прыходзяць займацца і ў 4 гады, і ў 5, і ў 6, і ў 8 гадоў – у залежнасці ад віду спорту. А на Усходзе, у той жа Японіі, людзі прыходзяць у спорт і ў 60 гадоў. Вось чалавек працаваў дзесьці, выйшаў на пенсію – і ў яго з’явіўся вольны час. Знайшоў каля дома нейкую секцыю і пайшоў займацца. Ці магчымы для яго прагрэс у спаборніцтвах? Напэўна, магчымы, але гэта не відавочна. Акрамя таго, ёсць момант спартыўнай спецыялізацыі. У каратэ існуюць 2 віды спаборніцтваў: кумітэ – паядынкі, і дэманстрацыя тэхнічных формаў – ката. З пункту гледжання спорту вышэйшых дасягненняў ідэальны спартовец у кумітэ, як правіла, па сваіх вонкавых характарыстыках не адпавядае ідэальнаму спартсмену ў ката: тут, як у мастацкай гімнастыцы, знешняя прывабнасць з’яўляецца пэўным бонусам для вызначэння пераможцы. У кумітэ ж не мае значэння, як вы выглядаеце, ці нават кульгаеце вы ці не. Калі вы выйграяце – вы чэмпіён. У ката неабходна быць стройным, падцягнутым, скаардынаваным, вытанчаным. Трэба спадабацца публіцы, прадэманстраваць знешнюю прывабнасць. Спецыялізацыя ў спорце вышэйшых дасягненняў – гэта «альбо туды, альбо сюды». Адзінкі – тыя, хто могуць сумясціць розныя напрамкі.
А з пункту гледжання паясной сістэмы чалавек павінен быць сярэдняга ўзроўню ў кожным кампаненце падрыхтоўкі каратыста – і ў ката, і ў кумітэ. Ён можа быць у чымсьці высокага ўзроўню, але сярэднім абавязаны быць і там, і там. Ёсць яшчэ асобна згаданае Вамі разбіванне прадметаў – тамешывары, ёсць асобна кіхон– трэніроўка асноў тэхнічных дзеянняў. Развіваючыся ў каратэ, чалавек развіваецца і ў гэтых раздзелах. Наяўнасць пояса кажа пра тое, што чалавек – спецыяліст, майстар. А прасоўванне ў сістэме спаборніцтваў каратэ можа быць здзейснена асобна ад паясной сістэмы і разам з ёй. Кожны выбірае сам для сябе. Акрамя таго, у спорце ёсць яшчэ такі раздзел, які ў нашай краіне вельмі слаба развіваецца – гэта інваспорт.
-Што такое інваспорт?
-Інваспорт – гэта спорт, дзе спаборнічаюць людзі з абмежаванымі магчымасцямі. У гэтым раздзеле ў большай ці меншай ступені распрацаваны правілы спаборніцтваў. У мінулым годзе ў праграму чэмпіянату свету, які праходзіць у Брэмене, былі ўключаны раздзелы спаборніцтваў сярод людзей з абмежаванымі магчымасцямі. Мне пашчасціла бачыць, як праходзілі гэтыя спаборніцтвы. Напрыклад, спаборніцтвы сярод слабавідушчых людзей: спартсмен выходзіць на пляцоўку, паклаўшы руку на плячо трэнеру або павадыру. Вось яго выводзяць, ставяць у цэнтры, гавораць на вуха, што «наўпрост перад табой суддзя нумар 1, я сыходжу, рабі». Трэнер або павадыр сыходзіць, спартсмен застаецца. Далей усё дакладна гэтак жа, як і сярод людзей без абмежаванняў – аб’ява назвы свайго комплексу і яго выкананне. Але зала потым апладзіруе максімальна. Таму што чалавек – сляпы ці такі, які дрэнна бачыць – дэманструе перш за ўсё, сілу волі. Ну, гэта зразумела. Але, акрамя гэтага, спартсмен вяртаецца ў зыходную кропку. Момант страты балансу, каардынацыі – крытычна важны. Спартсмен нічога не бачыць. Але вяртаецца ў цэнтр. Чэмпіён свету сярод слабавідушчых людзей рабіў комплексы так, як не кожны, хто бачыць нармальна, зможа выканаць. Альбо ёсць гульні, дзе спаборнічаюць глухія спартсмены ці спартсмены з аслабленым слыхам. Для іх праблема раўнавагі наогул стаіць на першым месцы. Калі чалавек дрэнна чуе, значыць, ён мае праблемы з вестыбулярным апаратам. Але спартсмены выступаюць і паказваюць фенаменальныя вынікі. У нас у краіне, як я ўжо сказаў, пакуль гэтыя напрамкі не развіваюцца.
-У сувязі з чым? Недахоп сродкаў? Незразумела неабходнасць такіх спаборніцтваў?
-Мне складана каментаваць. Напэўна, гэта комплекс знешніх фактараў. Думаю, і недахоп сродкаў, і недахоп інфармацыйнага забеспячэння, каб людзі даведаліся, што гэта рэальна. Магчыма, і нашы федэрацыі крыху недапрацоўваюць у гэтым пытанні. Але для людзей з абмежаванымі магчымасцямі гэта адзін з момантаў сацыяльнай рэабілітацыі. Чалавек з дапамогай заняткаў спортам можа вярнуцца не тое, што да жыцця (ён і так жыве), але ён можа вярнуцца да спілкавання, да актыўнага жыцця. У Турцыі, ва Украіне я судзіў такія спаборніцтвы. У нас усё яшчэ на фазе асэнсавання – трэба гэта ці не, ёсць сэнс ці не.
-Што Вы хацелі б сказаць людзям, якія жадаюць зрабіць свой выбар на карысць заняткаў каратэ?
-Дарогу адужае той, хто ідзе. А любая дарога, нават у тысячу лі, пачынаецца з першага кроку.
Майстар каратэ, які мае 5-ы дан і вышэй, мае права называцца ганаровым тытулам шыхан, што ў перакладзе азначае «інструктар» ці «настаўнік». Шыхан – гэта носьбіт традыцый і баявога духу сваёй школы. Калі параўноўваць сферу каратэ з навуковай сферай, то дапушчальна сказаць, што ў некаторай ступені паняццю «дан» таго ці іншага ўзроўню аналагічныя нашы навуковыя ступені (магістр, кандыдат навук, доктар навук), у той час як інструктарскія ступені («фукусідаін» – не ніжэй за 2 дан, «сідаін» – не ніжэй за 4 дан, «шыхан» – не ніжэй за 5 дан і г.д.) бліжэй да нашых навуковых званняў (дацэнт, прафесар). Аднак трэба адзначыць, што слова «шыхан» не можа з’яўляцца саманазвай чалавека. Гэтае слова звычайна ўжываецца вучнямі школы для таго, каб выказаць сваё паважнае стаўленне да настаўніка.
Сяргей МАЕЎСКІ
