«Сістэма адукацыі ў пэўным сэнсе інертная. Любыя рэзкія рухі ні да чаго добрага не прыводзяць.
Але адначасова – калі не будзем імкнуцца да інавацый, адказваць на запыты рынку, то застынем у сваім развіцці. Неабходна з мінулага браць найлепшае і імкнуцца наперад», – лічыць начальнік Галоўнага ўпраўлення навучальнай і навукова-метадычнай працы БДУ Людміла ХУХЛЫНДЗіНА. Мы даведаліся ў яе, якія змены адбываюцца ў адукацыйным працэсе нашага ўніверсітэта, якія выяўляюцца тэндэнцыі і як гэтага атрымалася дасягнуць.
Абітурыенты ў БДУ прыходзяць мэтанакіравана
Прыёмная кампанія пацвердзіла станоўчую тэндэнцыю: з году ў год колькасць прынятых абітурыентаў расце, прычым гэта тычыцца ўсіх формаў навучання. Прыцягнуць абітурыентаў дазваляе ў тым ліку і добра арганізаваная прафарыентацыйная праца. Факультэты праводзяць у школах, ліцэях і гімназіях рознага роду мерапрыемствы, прычым не толькі разавыя, але і ў рамках педагагічнай практыкі студэнтаў.
У факультэтаў ёсць школы-партнёры, сёння дамовы складзены больш як з 80 навучальнымі ўстановамі Мінска і Мінскай вобласці, вядзецца праца па супрацоўніцтве са школамі з іншых абласцей. Яшчэ адзін кірунак працы з абітурыентамі – масавыя мерапрыемствы. Вось ужо пяць гадоў праводзіцца «Фэст факультэтаў БДУ», на якім можна не толькі падрабязней даведацца пра спецыяльнасці, але і ўбачыць, чым жывуць ва ўніверсітэце студэнты. Сёлета ўпершыню прайшла рэспубліканская «Універсітэцкая субота», у якой наш універсітэт прыняў актыўны ўдзел.
Вельмі важная праца праводзіцца «школамі юных», якія працуюць на шматлікіх факультэтах. Сёлета з’явіліся новыя – «Школа юнага хіміка» і «Школа будучага лагіста-міжнародніка». Заняткі ў іх накіраваны не столькі на падрыхтоўку да цэнтралізаванага тэсціравання, колькі на паглыбленае вывучэнне прадмета, знаёмства з прафесіяй. Прымаюць не толькі вучняў выпускных класаў: напрыклад, на механіка-матэматычным факультэце займаюцца са школьнікамі, пачынаючы з 5 класа. Людміла Хухлындзіна адзначае:
– У «школах юных» дзеці бачаць, што такое лабараторыі, якім чынам у іх працаваць, пад кіраўніцтвам выкладчыкаў пішуць навукова-даследчыя працы – гэта фарміруе зацікаўленасць, таму абітурыенты да нас прыходзяць мэтанакіравана.
Узровень падрыхтоўкі студэнтаў расце
Мала набраць добрых абітурыентаў, важна не пазбавіцца часткі студэнтаў пасля першай сесіі. Падобнае БДУ не пагражае: яшчэ адна станоўчая тэндэнцыя паказвае, што ўзровень падрыхтоўкі студэнтаў расце:
– Па выніках летняй сесіі ўзровень паспяховасці значна вырас, нават у параўнанні з мінулым годам, – адзначае Людміла Хухлындзіна. – У гэтым сваю ролю сыгралі шматлікія фактары, у тым ліку ўвядзенне платных пераздач.
Калі ў 2014/2015 навучальным годзе абсалютная паспяховасць студэнтаў дзённай формы навучання ў летнюю сесію складала 78,9 %, то ў мінулым годзе яна павялічылася да 82,4 %. Такіх высокіх паказчыкаў не атрымлівалася дасягнуць з 2008/2009 навучальнага года. Пацешылі і першакурснікі (цяперашнія другакурснікі): упершыню за многія гады павялічылася колькасць тых студэнтаў, хто здаў сесію на 9-10 балаў, а тых, хто атрымаў тры нездавальняльныя адзнакі, паменшылася.
«Атрымліваюць» па ведах
Стымул вучыцца добра – стыпендыя, яна ў студэнтаў БДУ самая высокая па краіне. А ў тых, хто вучыцца на платнай аснове, ёсць магчымасць атрымаць зніжку. Умовы такія: высокая паспяховасць, навукова-даследчая праца і актыўны ўдзел у грамадскім жыцці ўніверсітэта.
У 2015 і 2016 гг. у палажэнні пра зніжкі былі занесены асобныя змены, новая рэдакцыя набыла моц у верасні 2016 года. З 2015 г. прэтэндаваць на зніжку могуць і замежныя грамадзяне. Ім далі такую магчымасць, каб матываваць добра вучыцца:
– Студэнты-замежнікі плацяць значна больш, чым грамадзяне Беларусі, – распавядае Людміла Хухлындзіна. – Часцяком студэнты лічаць, што раз яны досыць шмат плацяць, то і вучыцца могуць, асабліва не напружваючыся: не заўсёды своечасова здаюць сесію, часам спекулююць на тым, што дрэнна ведаюць мову, чагосьці не разумеюць. Распаўсюджанне зніжак на замежных студэнтаў, на наш погляд, будзе спрыяць іх большай матывацыі.
Зменшыць кошт навучання на 2016/2017 навучальны год змаглі 509 студэнтаў БДУ, з іх атрымалі максімальную зніжку, якая складае 60 % – 160. У гэтым ліку і замежнікі, напрыклад, студэнт механіка-матэматычнага факультэта Раўшэн Атаеў, які мае сярэдні бал паспяховасці 10.
Дарэчы, сёння геаграфія краін, з якіх на вучобу ў БДУ прыязджаюць студэнты, шырокая. Сёлета сярод залічаных грамадзяне Ірана, Ірака, Казахстана, ЗША, Японіі, Карэі, Чэхіі, Узбекістана, Турцыі, Мазамбіка, Нігерыі, Літвы, Латвіі, Індыі, Італіі, Германіі і інш. Іх высокая паспяховасць для БДУ – пытанне прэстыжу:
– Мы зацікаўлены ў тым, каб студэнты- замежнікі добра вучыліся. Бо яны вяртаюцца на радзіму, і там іх статус, тое, як яны працуюць – усё кажа пра тое, якую адукацыю яны атрымалі.
Рэйтынгавая сістэма будзе ўдасканальвацца
Летась у палажэнне пра рэйтынгавую сістэму ацэнкі ведаў унеслі змены, як адзначыла Людміла Хухлындзіна, зроблена гэта было ўсё з той жа мэтай: матываваць студэнтаў вучыцца. Прынцып працы сістэмы просты: тым, хто дастаткова актыўны, працуе на працягу ўсяго семестра, лягчэй будзе здаць іспыт.
Галоўная ж змена ў палажэнні звязана з «аўтаматамі». Ёсць цэлы шэраг дысцыплін, тэмы па якіх цалкам пакрываюцца семінарскімі, практычнымі і лабараторнымі заняткамі. І калі студэнт праходзіць, а затым у розных формах дае справаздачу па ўсіх тэмах, то дапускаецца паставіць на іспыце адзнаку «аўтаматам».
Студэнта-арыентаванаенавучанне
Беларусь далучылася да Балонскага працэсу ў 2015 годзе, аднак наша краіна, і БДУ ў тым ліку, пачала ісці ў кірунку сусветных тэндэнцый задоўга да гэтай даты. Напрыклад, пераход на вымярэнне працаёмкасці адукацыйнага працэсу ў крэдытах пачалі ажыццяўляць з 2008 года. Тады ў адукацыйных стандартах упершыню працаёмкасць была прапісана не толькі ў звыклых акадэмічных гадзінах, але і ў крэдытах. Сёння яны ўжо паказваюцца ў заліковых кніжках студэнтаў. А ў адукацыйных стандартах трэцяга пакалення, якія набылі моц з верасня 2013 года, прасунуліся яшчэ далей: павялічыўся аб’ём дысцыплін па выбары. Гэтыя змены звязаны ў тым ліку і з імкненнем зрабіць навучанне больш арыентаваным на студэнтаў, дамагчыся таго, каб яны сапраўды вучыліся – імкнуліся атрымліваць веды.
Калі параўнаць навучальныя планы 2008 і 2013 гадоў (па першых вучыцца цяперашні пяты курс, па другіх – чацвёрты), то можна адзначыць, што і аўдыторная нагрузка на студэнтаў паменшылася, вырас аб’ём самастойнай працы. Праўда, студэнты не заўсёды гатовыя да самастойнасці.
– Трэба зразумець, што на лекцыях немагчыма выказаць увесь аб’ём неабходнага для засваення матэрыялу. Задача выкладчыка – даць вектар, кірунак вывучэння матэрыялу, растлумачыць найбольш складаныя палажэнні. А далей студэнт павінен працаваць самастойна ў бібліятэцы, у лабараторыі, дома, здабываць веды, – зазначае Людміла Хухлындзіна.
У сучаснай навучальна-праграмнай дакументацыі надаецца вялікая ўвага пераліку кампетэнцый, якімі павінен валодаць малады спецыяліст, у тым ліку якія фарміруюцца пры засваенні той ці іншай дысцыпліны. З гэтай мэтай ствараюцца і кароткія анатацыі навучальных дысцыплін.
Далучэнне Рэспублікі Беларусь да Еўрапейскай прасторы вышэйшай адукацыі – не аднамомантная з’ява, а працяглы працэс. Яно адкрывае дадатковыя магчымасці для ўдзелу ўніверсітэта ў еўрапейскіх праектах, у рэалізацыі акадэмічных абменаў і інш.
Актуальным застаецца пытанне пра перспектывы развіцця магістратуры.
– Пераход на чатырохгадовы тэрмін навучання пацягнуў за сабой скарачэнне галоўным чынам цыкла дысцыплін спецыя- лізацый. Меркавалася, што паглыбленае вывучэнне спецыяльнасці будзе ажыццяўляцца на другой ступені. Дзейныя адукацыйныя стандарты другой ступені не заўсёды прадугледжваюць такую магчымасць (асабліва гэта тычыцца навукова-арыентаванай магістратуры). Улічваючы, што ў 2017 г. будзе ўпершыню ажыццёўлены выпуск спецыялістаў з 4-гадовым тэрмінам навучання, Міністэрства адукацыі даручыла навучальна-метадычным аб’яднанням ВНУ краіны падрыхтаваць прапановы па занясенні змен у дзейныя адукацыйныя стандарты да канца каляндарнага года, у тым ліку ў частцы, якая тычыцца тэрмінаў навучання.
Гутарыла
Валерыя БАНДАРЧЫК
